DSCF0485

34

EMPATIA

konkluzji: najlepszy sposób prowadzenia studiów nad empatią to zaadaptowanie zdecydowanie wieloaspektowego podejścia do tematu. Jak już wcześniej zostało zauważone, poprzednie ujęcia skłaniały się zazwyczaj do rozpoznawania stosunkowo niewielkiej części ogólnego modelu, definiowały tę część jako obszar zainteresowania, a następnie podejmowały, w znacznym stopniu ukierunkowane, poszukiwania. Z niewielkimi wyjątkami strategia taka prowadziła do tworzenia odosobnionych, spójnych wewnętrznie obszarów informacji, bez zwrócenia należytej uwagi na wzajemne powiązania pomiędzy poszczególnymi aspektami empatii.

Fakt ten nie pozostał zupełnie niezauważony przez pracujących nad empatią badaczy. Przez dwie dekady można było dostrzec w literaturze przedmiotu pojawiające się co jakiś czas nawoływania o stworzenie bardziej wszechstronnego podejścia, które uwzględniłoby wielopłaszczyznowość zjawiska (np. Davis, 1980, 1983b; Deutsch i Madle, 1975; Iannotti, 1975; Strayer, 1987). Podjęto nawet pewne kroki. Jako jeden z przykładów można podać model Hoffmana, a także niektóre z prac Eisenberg (Eisenberg i in., 1991). Opracowano także przynajmniej jedną miarę różnic indywidualnych w zakresie empatii, i użyto jej, wyraźnie wykorzystującą takie podejście (Davis, 1980; 1983b). Pomimo tych przykładów, w badaniach nadal dominuje ujęcie dzielące zjawisko empatii na cały szereg odrębnych obszarów działalności teoretycznej i badawczej.

Podejście zastosowane w tej książce ma na celu przeanalizowanie prac empirycznych prowadzonych w rozmaitych obszarach związanych ze zjawiskiem empatii, z dokładnym określeniem ich kontekstów teoretycznych. Dodatkowy wysiłek zostanie podjęty w celu zinterpretowania tychże prac w obrębie proponowanego tutaj kontekstu teoretycznego z zamiarem dopasowania rozmaitych kawałków układanki tak, aby stworzyły większy i w miarę możliwości wielostronny obraz empatii.

Następne trzy rozdziały będą dotyczyły zjawisk określonych w modelu jako warunki poprzedzające, koncentrując się przede wszystkim na zagadnieniach możliwości i skłonności empatycznych. Rozdziały piąty i szósty zostaną poświęcone afektywnym i nieafektywnym skutkom wewnętrzosobniczym (intra-personalnym) oraz dyskusji dotyczącej rozmaitych procesów związanych ze zjawiskiem empatii. W rozdziałach siódmym, ósmym i dziewiątym przedstawimy kolejno interpersonalne skutki: pomaganie, agresję i zachowania pojawiające się w zakresie relacji społecznych. W rozdziale ostatnim zaproponowane zostaną: poszerzona perspektywa podejścia teoretycznego i badawczego, ocena przydatności prezentowanego modelu badawczego oraz sugestie dotyczące dalszej pracy nad zjawiskiem empatii. Jednakże pierwszym etapem tak zaplanowanej podróży musi się stać odpowiedź na następujące pytanie: skąd, wraz ze wszystkimi swoimi aspektami, bierze się zjawisko empatii?