DSC06889

Rozdział VIII

OSOBOWOŚĆ DZIECKA, JEJ PODSTAWOWE SKŁADNIKI I KSZTAŁTOWANIE ICH W RODZINIE

KSZTAŁTOWANIE OSOBOWOŚCI DZIECKA — PODSTAWOWE ZADANIE RODZINY WSPÓŁCZESNEJ

Do naczelnych i podstawowych zadań pedagogicznych we współczesnej rodzinie należy kształtowanie osobowości dziecka. W środowisku rodzinnym zdobywa dziecko fundamenty swej osobowości na bazie zdobywanych tu doświadczeń i przeżywanych treści. Najbardziej uwrażliwione jest ono na oddziaływanie wychowawcze rodziny w wieku przedszkolnym. Wielu pedagogów i psychologów utrzymuje, że w wieku przedszkolnym kształtują się zasadnicze zręby osobowości dziecka, a dopiero na ich podstawie następuje dalązy rozwój osobowości w wieku szkolnym i w wieku dojrzewania. Rodzina pierwsza wprowadza młodzież, w życie społeczne, kształtuje jej uczucia, które w dalszym życiu mają wielkie znaczenie.

POJĘCIE OSOBOWOŚCI

Osobowość można ujmować i definiować z różnych punktów widzenia. W związku z tym mamy wiele różnorodnych definicji osobowości. Najczęściej jednak spotykamy się z ujmowaniem osobowości od strony empirycznej, która określa osobowość jako zespół cech jednostki biopsychicznych wrodzonych, odziedziczonych po rodzicach, przodkach, i psychospołecznych nabytych przez wychowanie. Z cechami osobowości wiąże się określona struktura osobowości. Jeden z wybitnych psychologów radzieckich S. L Ru-binstejn przyjmuje dialektyczną teorię osobowości i określa osobowość jako zespół warunków wewnętrznych, przez których pryzmat przechodzą wszystkie oddziaływania zewnętrzne na jednostkę. Struktura osobowości w ujęciu psychologii marksistowskiej ■— to zespół podstawowych cech kierunkowych (działania), zdolnościowych, temperamentalnych.

W pierwszy człon struktury osobowości człowieka wchodzi: pogląd na świat, plan życiowy, poznawczo-uczuciowy stosunek do świata ustalony w zamiłowaniach* a drugi człon struktury osobowości -— to działalność realizacyjna. W zakres struktury osobowości wedle Rubinstejna wchodzą też zdolności, np. organizacyjne, poznawcze, produkcyjne, artystyczne, wychowawcze, opiekuńcze, usługowe, porządkowe, sportowe. Osobowość przejawia się w ustosunkowaniu się do innych ludzi i do samego siebie, wiodąca rola przypada tu woli w działaniu: planowym — systematycznym lub bałaganiarstwie, poziomie aktywności, energii, lub opieszałości, w rozsądku w podejmowaniu celów i środków, w przebiegu decyzji — w zdecydowaniu lub niezdecydowaniu, w trudnościach, w nieugiętości lub bezradności, w odwadze, w działaniu bohaterskim lub tchórzostwie, w podejmowaniu celów w stałości — konsekwencji lub niekonsekwencji.

W sposobach ustosunkowania się człowieka do innych ludzi, czyli w relacjach międzyludzkich, występują następujące cechy: pomoc, ofiarność lub obojętność, ufność, zawierzenie lub podejrzliwość, uczuciowość, czułość lub oschłość, obojętność, kon-taktowość, śmiałość lub wstydliwość, otwartość, szczerość lub skrytość, tolerancja, wyrozumiałość lub bezwzględność, taktow-ność, delikatność lub grubiaństwo, pyszałkowatość lub uniżoność.

W sposobach ustosunkowania się do siebie i do wykonywa* nej przez siebie pracy ujawniają się następujące cechy osobowości: praca nad sobą lub rezygnacja, ufność, wiara w siebie, we własne siły lub niepewność siebie i swych sił, uczuciowość, zahartowanie lub roztkliwianie się nad sobą, kontaktowość, łatwość samokontroli lub trudność samokontroli, otwartość, szczerość względem siebie lub samookłamywanie się, tolerancja, wyrozumiałość lub bezwzględność, taktowność, delikatność lub grubiaństwo, zarozumiałość lub poczucie niepełnowartościowośd.

Cechy osobowości przejawiają się również w stosunku do pracy. Dla jednych praca jest treścią życia, dla drugich jest złem koniecznym. Jedni w sposobach wykonywania pracy są rzetelni, inni zaś są niedbali. Jedni mają duże zrozumienie dla społecznego znaczenia pracy, mają poczucie odpowiedzialności za pracę, inni natomiast lekceważą sobie pracę.

Psychologowie marksistowscy określają osobowość jako sta-