DSCF6813

nie między tymi trzema kategoriami dlatego, by umożliwić sądowi stosowanie środków zabezpieczających także do takich przestępców’ normalnych, którzy ulegają karze po raz pierwszy, a jednak dotychczasowo ich życie wykazuje, iż są trwałym niebezpieczeństwem dla życia społecznego. Artykuł 84 ma zastosowanie przede wszystkim do recydywisty, u którego zachodzi trzykrotny powrót do przestępstwa, a zatem ukaranie po raz czwarty, przy czym stosownie do art. 60 uwzględnia się przestępstwa płynące z tych samych pobudek lub należące do tego samego rodzaju, jeżeli nie zachodzi tzw. przedawnienie recydywy, skutkiem upływu lat 5 od odbycia kary lub uwolnienia z zakładu zabezpieczającego. Przestępcą zawodowym jest jednostka, która z dokonywania przestępstw zrobiła sobie stałe źródło zarobkowania. Przestępcą nałogowym (z na-wyknienia) jest osobnik, który popełnia przestępstwa, jako rzecz zwyczajną, od popełniania przestępstw wstrzymać się nie może, aczkolwiek nie przynoszą mu one dochodu, nie przedstawiają się jako podstawa jego życia gospodarczego, najczęściej będą to jednostki z grupy przestępców płciowych ¹. Projekt dla wszystkich tych trzech kategorii przewiduje swoisty zakład, noszący nazwę zakładu dla niepoprawnych. Pomieszczenie w zakładzie takim ma nastąpić po odbyciu kary. Projekt zatrzymuje zatem zasadę odpłaty nawet w stosunku do takiej jednostki, która przez odcierpienie kary poprawić się nie może. Jest to logiczna konsekwencja, wynikająca z punktu wyjścia projektu, z zasady, że przestępca normalny karę odcierpieć musi, chybaby spodziewać się należało, że bez wykonania kary sprawca się poprawi (warunkowe zawieszenie wykonania kary, warunkowe zwolnienie z części kary). U recydywistów, przestępców zawodowych i nałogowych nie ma podstaw do przypuszczenia, że nastąpi poprawa bez wykonania kary. Projekt, czyniąc zadość wymogowi odpłaty, dodaje postanowienie o następnym oddaniu do zakładu dla niepoprawnych. Pomieszczenie w zakładzie dla niepoprawnych trwać ma w miarę potrzeby, w każdym razie najmniej 5 lat. Po upływie okresu 5-letniego należy zastanowić się, czy sprawca uległ dostatecznie poprawie, ażeby można wypuścić go na wolność. Rozstrzygać ma sąd (ten sam, który orzekł oddanie do zakładu dla niepoprawnych). Sąd kierować się ma względami, czy dany osobnik wypuszczony na wolność będzie stanowił niebezpieczeństwo dla porządku prawnego. Jeżeli sąd uzna, że niebezpieczeństwo to trwa jeszcze, pozostawi przestępcę na dalszy przeciąg lat 5. Okresy 5-letnie powtarzać się mogą bez ograniczenia. Byłoby rzeczą nieracjonalną stwarzać jakieś mazimum zamknięcia w zakładzie dla niepoprawnych, gdyż prowadziłoby to do wypuszczenia na wolność ludzi, u których brak poprawy nie ulega żadnej wątpliwości” ².

Zgodnie z poglądem wyrażonym przez Sąd Najwyższy zarządzenie umieszczenia w zakładzie dla niepoprawnych wymagało uzasadnienia, dlaczego sąd uznał, że sprawca jest niebezpieczny i że pozostawienie go na wolności grozi niebezpieczeństwem dla porządku publicznego ³.

Zwolnienie z zakładu było ostateczne a nie warunkowe. Zgodnie z art. 18 § 2 przepisów wprowadzających k.k. z 1932 r. i art. 389 lit. „c” k.p.k. z 1928 r. sąd orzekał o zwolenieniu postanowieniem po zebraniu wiadomości od zarządu zakładu dla niepoprawnych (art. 390 k.p.k.). Znamienne jest w tym kontekście stwierdzenie, „że nauka dotąd nie wykryła kryteriów, po których poprawę niewątpliwie można by stwierdzić” ⁴.

Jak wiadomo, k.k. z 1932 r. wszedł w życie 1 września 1932 r. (art. 295 k.k.). Data ta jednak nie odnosiła się do przepisów art. 82, 83 i 84 k.k. Zgodnie bowiem z art. 29 § 1 przepisów wprowadzających kodeks karny i prawo o wykroczeniach artykuły te miały wejść w życie w terminach określonych rozporządzeniami Ministra Sprawiedliwości o utworzeniu domów pracy przymusowej, zakładów dla niepoprawnych lub specjalnych oddziałów dla niepoprawnych w więzieniach oraz zakładów leczniczych przewidzianych w art. 82. Rozporządzenia te określić miały również postępowanie w razie braku miejsc w tych zakładach (§ 2). Co się tyczy zakładów dla niepoprawnych, to w świetle powołanego przepisu miały to być zakłady samodzielne albo specjalne oddziały dla niepoprawnych w więzieniach.

Faktycznie art. 84 k.k. wszedł w życie 20 stycznia 1934 r., kiedy wydane zostały przepisy wykonawcze w sprawie organizacji zakładów dla niepoprawnych przestępców oraz powołano pierwszy tego typu zakład w Koronowie ⁵. Później zakład w Ko-ronowie został zamknięty i otworzono nowy zakład w Lublińcu,

— 91

1

J. Makarewicz pisał, że „przestępstwo z nawyknienia wynika najczęściej z pewnego psychicznego nastroju sprawcy, jak przestępstwa o podkładzie erotycznym, mania pojedynków, udział w bijatyce itp.” (Kodeks kamy z komentarzem, Lwów 1935, s. 173).

2

   Mot. t. V, z. 3, s. 89—91 (cyt. wg L. Peipera, Komentarz do kodeksu karnego, Kraków 1936, s. 205—206).

3

   244/35, cyt, u L. Peipera: op. cit., s. 206 oraz J. Makarewicz: Kodeks kamy z komentarzem i orzecznictwem Sądu Najwyższego, Lwów 1935, s. 209.

4

   L. Peiper: op. cit., s. 206.

5

   Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 15 stycznia 1934 r. w sprawie organizacji zakładów dla niepoprawnych przestępców (Dz.U. Nr 5, poz. 38). Treść tego rozporządzenia omawia S. Śliwiński: Prawo karne materialne, Warszawa 1946, s. 553—555. Por. również: „Przegląd Więziennictwa Polskiego” 1937, nr 1, s. 106—109.