DSCN1176 (3)

Ł ŚWIAT PRZEDSTAWIONY

spędza długie tygodnie w samotni więziennej. Reymont, być może nauczony doświadczeniami swych poprzedników, znacznie pogłębił jednak sylwetkę psychologiczną swego bohatera. Antkowi łatwo więc przyszło zemścić się na borowym. Trudniej mu było wyrwać z serca miłość do Jagusi. Wprawdzie po powrocie z więzienia jest zdecydowany raz na zawsze zerwać z kochanką, a przecież... na nowo wraca do niej. Po spotkaniu przekonuje sam siebie: „— Raz temu musi być koniec! Wstyd to i grzech! Co by to znowu ludzie pedziełi! Dyć ociec dzieciom jestem i gospodarz? Musi być koniec” (U, s. 518). A jednak, w dniu. w którym gromada wyświeca Jagusię ze wsi, on, w czasie kośby żyta, nie zapomina o niej. Toczy sam z sobą wielki bój, bój zwycięski, ale jakże ciężki:

Wiater rozwiewał mu włosy i suszył twarz spotniałą z męki, oczy prawie nic nie widziały, jakby już wszystek był tam, przy Jagusi, że tylko twarde, przyuczone ręce same wodziły kosę kładąc pokos za pokosem. (B, s. 665)

Tb znaczne pogłębienie psychologiczne sylwetki Antka Bo-ryny sprawiło, że ten prosty chłop godzien stanąć w rzędzie wielkich osiągnięć literatnry polskiej przełomu XIX/XX w.

Reymont dał Antkowi za małżonkę Hankę, bohaterkę równie niezwykłą jak jej mąż. Początkowo umieścił ją wyraźnie w cieniu męża i teścia Z czasem otrzymała ona jednak bardzo ważne zadanie: zastąpienia obu. lesi. Hanka^z Chłopów uosobieniem ideałii kobiety-chłonki. Poznajemy ją już na pieinffgzyctl T5fro-nach powieści, gdzie występuje jako „młoda, przystojna kobieta w czerwonej chustce na głowie”. Nie wyróżnia się niczym szczególnym. Potrzeba było dopiero nieszczęścia, jakim było wypędzenie jej rodziny przez Macieja z domu, aby w zwykłej tej kobiecie, jeszcze niedawno jakże nieporadnej, „płaksi-wej”, obudziła się prawdziwa wilczyca podejmująca walkę na śmierć i życie o szczęście własnych dzieci. Świadomość klęski, jaką zgotował jej los, a właściwie — łamiący przysięgę wierności małżeńskiej Antek, wewnętrznie przeobraziła Hankę.

Z upływem czasu okazuje się, że jest to mądra gospodyni, umiejąca zorganizować pracę w największym wszak we wsi gospodarstwie, ale i broniąca tego gospodarstwa przed zakasana chytrego kowala. Pamiętając dobrze o krzywdach, jakich sprawczynią była Jagusia, zachowuje Hanka wobec mej ludzki stosunek. To prawda, że wypędza ją z domu po śmierci Macieja, czyni to przecież nie tyle z nienawiści, co z bojaźni przed możliwością przedłużenia się romansu powracającego z więzienia Antka z macochą. Czynu tego dokonuje w złości, wolno jednak sądzić, że decyzję powzięła po długich rozmyślaniach.

„na zimno”. Czyn ten nie obciąża też jej sumienia (przed udaniem się z pielgrzymką do Częstochowy prosi zresztą Jagusię o wybaczenie!). Proces heroizacji Hanki zakończył Reymont w ostatnich rozdziałach powieści, kiedy zlecił jej zadanie wystąpienia w roli strażniczki ziemi rodzinnej. Oto bowiem Antek, kuszony przez kowala perspektywą wygodnego urządzenia się w Ameryce, gotów jest w pewnej chwili zaakceptować takie właśnie rozwiązanie. W tym momencie Hanka okazuje swą stanowczość: „Nie pódę i dzieci na zatratę nie pozwolę!" (II. s. 523) — oto jej jedyna odpowiedź. W tym wypadku czytelnik nie ma wątpliwości: ta kobieta wie, co mówi. To opoka, na której wesprze się przyszłość jej rodziny. Kobiety podobne do niej dają także podstawę do marzeń o lepszej przyszłości polskiej wsi.

k Jagną) główna konkurentka Hanki, zdaje się być zupełnym jej przeciwieństwem. Nie jest wierną żoną. Kochała kiedyś wielu, teraz kocha Antka, to znowu kleryka Jasia. Pocieszała dawniej wielu, teraz pociesza wójta. Brak jej jakichkolwiek hamulców moralnych. Dlatego gromada wypędza ją w końcowych partiach powieści ze wsi. Czy jednak rzeczywiście Jagna jest zupełnym przeciwieństwem Hanki? Jeśli spojrzeć na nią nie poprzez pryzmat przywołanych wyżej faktów ..zewnętrznych", ale poprzez jej osobowość, różnica będzie bardzo niewielka. Jagna, podobnie wszak jak i Hanka, nade wszystko jest dziec-