DSCN2057 (3)

jego budowę pierwotną. W części wierzchołkowej młodego, rosnącego korzenia możemy wyróżnić 4 strefy: czapeczkę, protomerystem, strefę wzrostu na długość i strefę różnicowania (rys. 4.38).

Czapeczka znajduje się na szczycie korzenia i tworzy jakby kołpak osłaniający delikatną tkankę właściwego merystemu wierzchołkowego. Zbudowana jest z komórek miękiszowych, które w części centralnej czapeczki często zawierają amy-loplasty z dużymi ziarnami skrobi. Amyloplasty te ułożone są na błonach siateczki śród plazma tycznej przy dolnej ścianie komórkowej (rys. 4.39). Przy zmianie położe-

„ji, korzenia (np. z pionowego do poziomego) amyloplasty przesuwają się również Kiwszc na dolną stronę komórki. Przypisuje się im rolę czynnika, który sygnalizuje komórkom położenie korzenia względem kierunku działania siły ciężkości, co staje _się początkiem reakcji grawitropicznej — wygięcia się wierzchołka korzenia w dół.

kierunku działania grawitacji. Komórki zewnętrzne czapeczki ulegają wciąż ścieraniu i niszczeniu, w miarę jak rosnący korzeń przeciska się między cząstkami gleby.

Ma ich miejsce merystem wierzchołkowy dostarcza wciąż, nowe komórki różnicujące się w miękisz czapeczki.

Właściwy merystem wierzchołkowy obejmuje protomerystem oraz strefę wzrostu na długość, w której rozpoczyna się też proces różnicowania przyszłych tkanek.

W skład protomerystemu wchodzą komórki inicjalne i ich najbliższe pochodne.

U bardzo wielu paprotników (większość skrzypów i paproci) występuje tylko jedna komórka inicjalna umiejscowiona na szczycie merystemu, zwana komórką szczytową. Różni się ona od komórek sąsiednich wielkością, kształtem i sposobem dzielenia się. Jest stosunkowo duża, czterościenna, ma kształt piramidy o trójkątnej podstawie zwróconej ku czapeczce. Dzieląc się, odcina na cztery boki segmenty, które dzieląc się dalej dają początek tkankom korzenia i czapeczki (rys. 4.40 A).

U większości nasiennych w protomerystemie występuje większa liczba komórek inicjalnych, nie różniących się od komórek sąsiednich. Ułożone są w 1—3 pięter, a icli pochodne tworzą wyraźne warstwy, odpowiadające przyszłemu układowi tkanek stałych w korzeniu (skórka, kora pierwotna i walec osiowy) oraz rejonowi czapeczki, której komórki również pochodzą z protomerystemu (rys. 4.40 B). W protomerystemie odbywają się częste podziały komórkowe. Wyjątek stanowi tyl-

komórka

inicjalna

A

8

3

5

o

x

komórki

inicjalne

czapeczka

Rys. 4.40. Merystem wierzchołkowy korzenia. A — paproci, B - rośliny nasiennej