DSCN2165

88 Narzędzia realizacji produktów i usług bankowości elektronicznej

transfer ten wymaga dodatkowego pośrednika — banku korespondenta, z którym płacący bank ma podpisaną umowę kontraktową. Transfer funduszy przez międzybankowy system rozliczeniowy odbywa się w dwóch fazach:

•    rozliczenie (clearing) — przekaz informacji o wzajemnych zobowiązaniach pomiędzy bankiem-zleceniodawcą a beneficjentem.

•    rozrachunek (selllemeni) — idący za tym faktyczny przekaz środków.

Wśród systemów rozliczeniowych wyróżnia się systemy o rozrachunku typu

brutto lub typu nctto^IM). W systemach o rozrachunku brutto przepływ środków odbywa się na zasadzie indywidualnego rozliczania pojedynczych transakcji. W systemach o rozrachunku netto przed dokonaniem ostatecznego rozrachunku dokonuje się kompensaty (nelling) należności i zobowiązań wszystkich uczestników rozliczeń. Wynik kompensaty jest saldem wszystkich transakcji wysłanych i otrzymanych przez każdego z uczestników. Rozrachunek na bazie netto minimalizuje więc ilość środków potrzebnych do dokonania rozrachunku.

Celem rozrachunku międzybankowego może być realizacja własnego zlecenia płatniczego banku lub zlecenia jego klienta - osoby fizycznej bądź prawnej. Systemy rozliczeniowe mogą więc obsługiwać:

•    transakcje detaliczne - klienckie, o stosunkowo małych wartościach (czyli remi/ payments),

•    transakcje międzybankowe — o dużych wartościach (czyli large-value payments).

Rozliczenia międzybankowe są dokonywane przez izby rozliczeniowe (clearing houses). odpowiedzialne za obliczenie wielostronnych zobowiązań/należności i przekaz wyników tych obliczeń do banku centralnego, gdzie dokonywany jest ostateczny rozrachunek banków względem siebie. Rozliczenie to było uprzednio dokonywane poprzez analizę danych znajdujących się na mediach papierowych. Obecnie prawie na całym święcie odbywa się to automatycznie za pośrednictwem dokumentów elektronicznych w automatycznych, elektronicznych izbach rozliczeniowych (ACH) na podstawie standaryzowanej technologii elektronicznego przesyłania dokumentów (EDI).

Systemy teleinformatyczne zapewniają szybkie, terminowe i pewne regulowanie należności banków względem siebie:

-    należności te wynikają z procesów gospodarczych, w których banki występują głównie jako pośrednik rozliczeniowy. Operacje rozliczeniowe realizowane są przez oddziały różnych banków w ramach jednej wspólnej organizacji. Związane są ze wszystkimi zachodzącymi w każdym z banków operacjami;

-    poprzez wykorzystywane w bankach systemy informatyczne usprawniające zarządzanie, a zwłaszcza moduły przekazujące dane dla rozliczeń między banko-

^1,1 Jończyk T. (2000). Rozwiązywanie problemów ryzyka przebiegu rozrachunku w Informatycznym systemie rozliczeń międzybankowych netto w kontekście wymagań Unii Europejskiej, WZ UW, Warszawa, nr. 17.