DSCN2738

2 Lilianna Bieszczad

ny, zajmujące) się kultywacją ciała¹. Przyjęta przez niego perspektywa badawcza wykracza znacznie poza wąsko rozumiany zakres zainteresowań estetyki, nie tylko ze względu na teoretyczny ale i praktyczny charakter. Po pierwsze, pisząc o kluczowej roli cielesności w tworzeniu i wartościowaniu sztuki, ma na uwadze nie tylko sztukę w jej tradycyjnym ujęciu, ale i sztuki popularne, różne formy autostylizacji, a co najważniejsze, sztukę życia². Po drugie, sięgając do klasycznych poglądów estetycznych np. Baumgartena, bardziej zainteresowany jest filozoficzną ideą sztuki życia, i to z uwagi na nie podnosi problem doskonalenia umiejętności cielesnego przeżywania świata³. Naczelnym zadaniem somaestetyki czyni więc jej potencjalną użyteczność, by, jak twierdzi, usprawnić nasze odczuwanie ciała i zwiększyć cielesną wrażliwość i świadomość. W tym celu proponuje systematyczne badania somaes-tetyczne, zmierzające w trzech kierunkach: teoretycznych analiz w ramach analitycznej somaestetyki, krytycznych i porównawczych badań metod cielesnych w pragmatycznej somaestetyce i wreszcie praktycznych zastosowań obydwu wcześniejszych⁴.

Nie trzeba wychodzić poza rozważania estetyczne, aby wykazać, w jakim kontekście rola ciała w przeżywaniu sztuki była niedoceniana, w jakich aspektach ciało było wyczerpująco opracowane i dlaczego zwracano uwagę właśnie na takie, a nie inne cechy ciała, całkowicie ignorując inne. Nie musimy też przyjmować perspektywy badawczej Shustermana, aby wykazać potrzebę takich analiz i znaleźć luki w podejmowanych dotychczas estetycznych badaniach. Zacznijmy od tego, że ciało nie jest kategorią stńcte estetyczną i nie może stanowić uzasadnienia dla podejmowania rozważań estetycznych. Zasadniczym problemem ujęcia Shustermana jest właśnie zbyt szeroki zakres promowanych badań somaestetycznych. Kiedy rozważa ciało, to wychodzi nie tylko poza problematykę estetyczną, co rzuca cień na zasadność użycia przez niego terminu somaestetyka, ale też wykracza poza rozważania filozoficzne⁵. Nie tylko ze względu na to, że promuje zarówno teoretyczne, jak i praktyczne ujęcie somaestetycznego doskonalenia, co pewnie można uzasadnić, sięgając do źródeł myśli filozoficznej, ale też dlatego, że, balansując na granicy wielu dziedzin, takich jak psychologia i fizjologia, ma ambicję „przywrócenia" ciała humanistyce⁶. Uznając wagę filozoficznych dokonań Shustermana, proponujemy przyjrzeć się, w jakim aspekcie część postulowanych przez niego badań soma-estetycznych można zrealizować w ramach estetyki, pytając o to, co już zostało zrobione i co jeszcze można zrobić w tej dziedzinie. Wydaje się interesujące, w jaki sposób skoncentrowanie się na problematyce dała może wnieść coś nowego do dotychczasowej refleksji, albo inaczej spojrzeć na tradycję estetyczną, wyróżniając przy tym szczególny gatunek zasługujący na miano najbardziej delesnego spośród innych - tańca. Proponujemy przy tym skoncentrować się na dwóch wątkach decydujących o estetycznym charakterze naszych rozważań; po pierwsze, spojrzenie na dało w kontekśde problemu przeżyda estetycznego, zwracając uwagę na rolę doznań delesnych i doznań zmysłowych w postrzeganiu sztuki i wartośd estetycznych, a po drugie, dostrzeżenie walorów dała jako materiału twórczych działań artysty. Obydwa wątki znajdujemy w refleksji Shustermana.

Kiedy Shusterman definiuje somaestetykę, to wskazuje na „krytyczne i melioracyjne badanie doświadczenia, gdzie dało traktowane jest jako ośrodek zmysłowo-estetycznego wartośdowania (aisthesis) i twórczej autokreacji". Podkreśla z jednej strony fakt rozdzielnośd dała i zmysłów, zaznaczając jednocześnie moment splecenia tego, co zmysłowe, i tego, co estetyczne⁷. Z drugiej zaś strony, wskazuje na pragmatyczną perspektywę badawczą poprzez zwrócenie uwagi na szeroki sposób rozumienia doświadczenia, obejmującego także proces autokreacji. Równie ważnym somaestetycznym zagadnieniem, niewątpliwie związanym z poprzednim, jest estetyczny potencjał w podejśdu do ciała, i to zarówno od strony zewnętrznej, jak i wewnętrznej⁸. Przy czym, co szczególnie należy podkreślić, wewnętrzne postrzeganie dała jest charakterystyczne dla jego koncepcji, choć on sam wyraźnie wzbrania się przed tym, aby ograniczyć swoje rozważania tylko do tego aspektu. O ile spojrzenie na estetyczne walory dała z zewnątrz nie

1

   R. Shusterman, Practising Philosophy: Pragmatism and the Philosophy of Life, New York: Routłedge, 1997; tenże, Somaesłhetics: A Disciplinary Proposal, „The Journal of Aesfheties and Art Criticism" 57 (3), summer 1999; tenże, Somaesthetics and the Body/ Media Issue, „Body and Society" 3 (1997).

2

   R. Shusterman, Somaestetyka, Biuletyn PTE, nr 7 (1) 2005, s. 1.

3

   R. Shusterman, Somaesthetics: A Disciplinary Proposal, op. cit, s. 299 i n.

4

   Shusterman próbuje odeprzeć zarzuty na ten temat. Zob. tegoż: Somaesthetics: A Disciplinary Proposal, op. cit., s. 308 i n.

5

   Ibidem; tenże, Myślenie poprzez ciało. Rozwinięcie nauk humanistycznych - uzasadnienie dla somaestetyki, wykład plenarny wygłoszony podczas I Polskiego Kongresu

Estetycznego, który odbył się w Krakowie w 2006 roku. Tekst zawarty w tym tomie. Shusterman próbuje odeprzeć zarzuty na ten temat

6

   R. Shusterman, Myślenie poprzez ciało..., op. dt.

7

   Zob. wypowiedź Shustermana zawartą w Biuletynie FTE: R. Shusterman, Somaestetyka, Biuletyn PTE, op. dt.

8

R. Shusterman, Somaesthetics..., op. dt, s. 297.