DSCF7887

472 Lilianna Bieszczad

ny, zajmującej się kultywacją ciała^:. Przyjęta przez niego perspektywa badawcza wykracza znacznie poza wąsko rozumiany zakres zainteresowań estetyki, nie tylko ze względu na teoretyczny, ale i praktyczny charakter. Po pierwsze, pisząc o kluczowej roli cielesności w tworzeniu i wartościowaniu sztuki, ma na uwadze nie tylko sztukę w jej tradycyjnym ujęciu, ale i sztuki popularne, różne formy autostylizacji, a co najważniejsze, sztukę życia^{1 2 3}. Po drugie, sięgając do klasycznych poglądów estetycznych np. Baumgartena, bardziej zainteresowany jest filozoficzną ideą sztuki żyda, i to z uwagi na nie podnosi problem doskonalenia umiejętnośd delesnego przeżywania świata⁴. Naczelnym zadaniem somaestetyki czyni więc jej potencjalną użyteczność, by, jak twierdzi, usprawnić nasze odczuwanie dała i zwiększyć cielesną wrażliwość i świadomość. W tym celu proponuje systematyczne badania somaes-tetyczne, zmierzające w trzech kierunkach: teoretycznych analiz w ramach analitycznej somaestetyki, krytycznych i porównawczych badań metod delesnych w pragmatycznej somaestetyce i wreszde praktycznych zastosowań obydwu wcześniejszych⁵.

Nie trzeba wychodzić poza rozważania estetyczne, aby wykazać, w jakim kontekśrie rola dała w przeżywaniu sztuki była niedoceniana, w jakich aspektach dało było wyczerpująco opracowane i dlaczego zwracano uwagę właśnie na takie, a nie inne cechy dała, całkowide ignorując inne. Nie musimy też przyjmować perspektywy badawczej Shustermana, aby wykazać potrzebę takich analiz i znaleźć luki w podejmowanych dotychczas estetycznych badaniach. Zacznijmy od tego, że dało nie jest kategorią stricte estetyczną i nie może stanowić uzasadnienia dla podejmowania rozważań estetycznych. Zasadniczym problemem ujęda Shustermana jest właśnie zbyt szeroki zakres promowanych badań somaestetycznych. Kiedy rozważa dało, to wychodzi nie tylko poza problematykę estetyczną, co rzuca cień na zasadność użyda przez niego terminu somaestetyka, ale też wykracza poza rozważania filozoficzne⁶. Nie tylko ze względu na to, że promuje zarówno

je tyczne, jak i praktyczne ujęcie somaestetycznego doskonalenia, co ^lL ,_vrnie można uzasadnić, sięgając do źródeł myśli filozoficznej, ale też jjatego, że, balansując na granicy wielu dziedzin, takich jak psycholo-ai fizjologia, ma ambicję „przywrócenia" ciała humanistyce^{7 8}. Uznając filozoficznych dokonań Shustermana, proponujemy przyjrzeć vv jakim aspekcie część postulowanych przez niego badań soma-ętetycznych można zrealizować w ramach estetyki, pytając o to, co jui zostało zrobione i co jeszcze można zrobić w tej dziedzinie. Wydaje _się interesujące, w jaki sposób skoncentrowanie się na problematyce ciała może wnieść coś nowego do dotychczasowej refleksji, albo inaczej spojrzeć na tradycję estetyczną, wyróżniając przy tym szczególny gatunek zasługujący na miano najbardziej cielesnego spośród innych _ tańca. Proponujemy przy tym skoncentrować się na dwóch wątkach decydujących o estetycznym charakterze naszych rozważań; po pierwsze, spojrzenie na ciało w kontekście problemu przeżycia estetycznego, zwracając uwagę na rolę doznań cielesnych i doznań zmysłowych w postrzeganiu sztuki i wartości estetycznych, a po drugie, dostrzeżenie walorów ciała jako materiału twórczych działań artysty. Obydwa wątki znajdujemy w refleksji Shustermana.

Kiedy Shusterman definiuje somaestetykę, to wskazuje na „krytyczne i melioracyjne badanie doświadczenia, gdzie dało traktowane jest jako ośrodek zmysłowo-estetycznego wartośdowania (aisthesis) i twórczej autokreacji". Podkreśla z jednej strony fakt rozdzielnośd dała i zmysłów, zaznaczając jednocześnie moment splecenia tego, co zmysłowe, i tego, co estetyczne®. Z drugiej zaś strony, wskazuje na pragmatyczną perspektywę badawczą poprzez zwrócenie uwagi na szeroki sposób rozumienia doświadczenia, obejmującego także proces autokreacji. Równie ważnym somaestetycznym zagadnieniem, niewątpliwie związanym z poprzednim, jest estetyczny potencjał w podejśdu do dała, i to zarówno od strony zewnętrznej, jak i wewnętrznej⁹. Przy czym, co szczególnie należy podkreślić, wewnętrzne postrzeganie ciała jest charakterystyczne dla jego koncepcji, choć on sam wyraźnie j wzbrania się przed tym, aby ograniczyć swoje rozważania tylko do tego aspektu. O ile spojrzenie na estetyczne walory dała z zewnątrz nie

1

R. Shusterman, Practising Philosophy: Pragmatism and the Philosophy oflife, New York: Routledge, 1997; tenże, Somaesthetics: A Disciplinary Proposal, „The Journal of Aesthetics and Art Criticism" 57 (3), summer 1999; tenże, Somaesthetics and the Bodyl

2

Media Issue, „Body and Sodety" 3 (1997).

3

⁵ R. Shusterman, Somaestetyka, Biuletyn PTE, nr 7 (1) 2005, 8. t.

4

   R. Shusterman, Somaesthetics: A Disciplinary Proposal, op. cit., s. 299 i n.

5

   Shusterman próbuje odeprzeć zarzuty na ten temat. Zob. tegoż: Somaesthetics: A Disciplinary Proposal, op. dt., s. 308 i n.

6

   Ibidem; tenże, Myślenie poprzez ciało. Rozwiniecie nauk humanistycznych - uzasadnienie dla somaestetyki, wykład plenarny wygłoszony podczas I Polskiego Kongresu

Estetycznego, który odbył się w Krakowie w 2006 roku. Tekst zawarty w tym tomie. Shusterman próbuje odeprzeć zarzuty na ten temat.

7

R. Shusterman, Myślenie poprzez cioto..., op. dt.

8

•Zob. wypowiedź Shustermana zawartą w Biuletynie PTŁ R. Shusterman, Somo-estehjka, Biuletyn PTE, op. cit.

9

’ R. Shusterman, Somaesthetics,.., op. cit., s. 297.