DSCN4063

422 U t. JODY BADAŃ

—    Zależność TL od pochłoniętej dawki promieniowania nie jest liniowa, liczyć się także należy z możliwością zmian intensywności promieniowania w przeszłości, m.in. wynikającą ze zmian ilości izotopów jonizujących w osadzie (niektóre związki zawierające czynne izotopy są rozpuszczalne w wodzie) i zmian promieniowania kosmicznego.

—    Efektywność promieniowania zależy w znacznym stopniu od wilgotności, która tłumi promieniowanie.

Termoluminescencyjna metoda określania wieku osadów jest metodą młodą. Obecnie istnieje około 40 laboratoriów w świecie, z tego cztery w Polsce, lecz daleko jeszcze do opracowania standardowej techniki pomiarów. W praktyce wyraża się to znacznym zróżnicowaniem wyników (sięgającym kilkuset procent w przypadku osadów środkowego plejstocenu) otrzymywanych w różnych laboratoriach. Z tej sytuacji wynika potrzeba podawania przy publikowaniu wyników datowań różnych informacji dodatkowych. Oprócz wielkości błędu laboratoryjnego należy podawać symbol laboratorium i numer laboratoryjny próbki, frakcjęgranulometryczną i minerał, na którym przeprowadzono pomiar, metodę wyznaczania dawki ekwiwalentnej i efektywnej dawki rocznej oraz takie informacje dodatkowe, jak sposób preparowania próbki, wilgotność i in. Informacje te pomagają w ocenie stopnia porównywalności wyników poszczególnych datowań, a w przyszłości, w miarę ustalania jednolitych kryteriów pomiarów, umożliwią rekalkulację datowań.

Mimo występujących obecnie trudności, metoda TL jest metodą cenną ze względu na możliwość jej stosowania do badania różnego typu osadów, w tym głównie pochodzenia nieorganicznego.

Najlepsze wyniki uzyskuje się przy badaniu drobnoziarnistych osadów eolicznych (ryc. 39.20, 39.28, 39.51). Przykładem jej zastosowania i jednocześnie próbą oceny porównywalności wyników jest datowanie w trzech polskich laboratoriach (laboratorium „warszawskie” Prószyńskich, laboratorium Inst. Fizyki Politechniki Śląskiej i laboratorium Instytutu Nauk o Ziemi UMCS) serii tych samych próbek profilu lessowego w Odonowie (ryc. 33.9).

Metoda elektronowego rezonansu paramagnetycznego. Pokrewna metodzie TL, opracowana w latach siedemdziesiątych przez japońskiego fizyka M. Ikeya (1978. 1982), metoda elektronowego rezonansu paramagnetycznego (ERP lub ESR — elektronowego rezonansu spinowego) polega na określeniu pochłoniętej przez minera! dawki promieniowania metodą bezpośrednią, nie powodującą zmian w próbce, jak to jest w metodzie TL (A. Bluszcz, M.F. Pazdur 1981). Ilość tych zapełnionych pułapek, które mają charakter paramagnetyczny, określa się przez pomiar rezonansowej absorpcji mikrofal w silnym polu magnetycznym. Pomiary powtarza się kilkakrotnie po napromieniowaniu próbki ściśle określonymi dawkami promieniowania. Wielkość pochłoniętej dawki geologicznej określa się na podstawie ekstrapolacji wszystkich pomiarów na wykresie (ryc. 33.10).

Wiek próbki oblicza się dzieląc wielkość dawki geologicznej przez dawkę

Ryc. 33.9. Porównanie wyników datowań metod;) termoluminescencji lessów z profilu w Odonowie. wykonanych w trzech polskich laboratoriach: warszawskim (/), gliwickim (2) i lubelskim (i)

Ryc. 33.10. Datowanie stalaktytu metod;) ESR (wg M. Ikeya 1982, uproszczone).

A - wzrost intensywności sygnału 1^:.SK juko funkcji sztucznej dawki promieniowaniu w X próbkach Ualaklytu pobranych w odległości I, 22 i 40 nim ud jego powierzchni; odc/ytanu dawki gcołogicznc    ud pławie Udu 700 Oy,

B - duwkn geologiczna i wiek próbki jako funkcja odległości od powicr/chru stalaktytu — wyniki analizy Tl. i HSR; / lewej strony przekrój stalaktytu z zaznaczonymi miejscami pobrania próbek, średni przyrost grubości stalnktylo wynosi 0.4 //ni/rok