DSCN5881 (2)

96 2. ęąara&crystyfcą u»Uwy o ^ośtfflow&piu w sprawach nieletnich

(art. 21 § 1 ustawy). Przesłankami ujemnymi wszczęcia i prowadzenia p* stępowania są: brak znamion czynu karalnego, niewykazywanie przejawy demoralizacji, niecdowość orzeczenia środków wychowawczych lub popraw czych. W sprawach o czyn ścigany z oskarżenia prywatnego przesłanką ujenyj. jest brak interesu społecznego oraz to, że prowadzenia postępowania nk wymaga wzgląd na wychowanie nieletniego ani na ochronę pokrzywdzowa* w sprawach o czyn ścigany na wniosek przesłankę ujemną stanowi brał wniosku. Postanowienie zarówno o niewszczynaniu, jak i o wszczęciu posię. powama wydaje sędzia rodzinny. W treści postanowienia o wszczęciu postępowania sędzia rodzinny określa osobę nieletniego, w którego sprawie prowadzone jest postępowanie, oraz podaje wstępne okoliczności faktyczne będące podstawą stwierdzenia, że nieletni wykazuje przejawy demoralizacji lub popełnił czyn karalny. Na postanowienie o wszczęciu lub o niewszczęciu postępowania stronom przysługuje zażalenie (termin wniesienia zażalenia wynosi 7 da od doręczenia postanowienia). Umorzenie postępowania może nastąpić z tych samych powodów, co decyzja o niewszczynaniu postępowania, z tym zastrzeżeniem, że umorzenie postępowania występuje zawsze po jego wszczęciu. Umorzenie może nastąpić w każdym stadium postępowania i zawsze przybiera formę postanowienia (K. Grześkowiak, A. Krukowski, W. Patui-ski, E. Warzecha, 1984). Uregulowanie prawne rozpoczęcia postępowania w sądzie rodzinnym jest dyskusyjne, gdyż przepisy ustawy nie są wystarczająco jasne. Chodzi tu zwłaszcza o wzajemny stosunek art. 21 § 1 i 34 § 1 u.p.o., w pierwszym z mch jest mowa o wydaniu postanowienia o wszczęciu postępowania przez sędziego rodzinnego, w drugim zaś — o postanowieniu w sprawie wszczęcia postępowania wyjaśniającego (B. Czarnecka-Dzialuk, 1993). Zdaniem autorów komentarz za do ustawy: postanowienie o wszczęciu postępowania wyjaśniającego, może być wydane jednocześnie z postanowieniem wszczynającym postępowanie i zawierać się w sformułowaniu: „postanawia wszcząć postępowanie w sprawie” i „przeprowadzić postępowanie wyjaśniające” (K. Grześkowiak, A. Krukowski, W. Patulski, E. Warzo-cha, 1984. s. 87).

233. Postępowanie wyjaśniające

Celem postępowania wyjaśniającego jest ustalenie, czy istnieją okoliczność świadczące o demoralizacji nieletniego, a w sprawach o czyn karalny — cza został on rzeczywiście popełniony, oraz ustalenie, czy zachodzi potrzeba zastosowania wobec nieletniego środków przewidzianych w ustawie (art. 33 usuwy). Postępowanie wszczyna i prowadzi sędzia rodzinny. W toku postępowania wyjaśniającego sąd zbiera różne informacje: dane o osobie mdctmege, jego warunkach wychowawczych, zdrowotnych i bytowych, oraz gromadzi i utrwala dowody. W szczególności sędzia rodzinny zobowiązany jut do wysłuchania nieletniego, jego rodziców lub opiekuna, a w miarę potrzeby i innych osób, oraz do zarządzenia w razie potrzeby oględzin, a także innych czynności, które mają na celu wszechstronne wyjaśnienie sprawy. Powinno ńę przeprowadzić wywiad środowiskowy, w razie potrzeby zaś skierować aiekt-niego na badania do rodzinnego ośrodka diagnostyczno-konsultacyjnego łub do innej placówki specjalistycznej (art. 24 § I u.p.n.). Postępowanie wyjaśniające można uznać za najważniejszy etap postępowania. W tej fazie zbiera sic wszystkie dane o nieletnim i jego środowisku wychowawczym oraz gromada dowody, ale także już wtedy sędzia rodzinny podejmuje zasadniczą decyzję

0    dalszych losach nieletniego związanych z jego sprawą (H. K.ołakowsie a-Pr ze łom iec, 1983, s. 47). W tej fazie postępowania podejmuje się następujące działania:

1. Przeprowadzenie wywiadu środowiskowego. Artykuł 24 § 1 u.p.n stanowi, iż winno się przeprowadzić wywiad środowiskowy w każdej sprawie nieletniego. Zasady, tryb i organy uprawnione do prowadzenia wywiadów reguluje rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości w sprawie wywiadów środowiskowych przeprowadzanych w sprawach nieletnich z 7 maja 1983 r. (Dz.U. nr 23, poz. 123). Organami uprawnionymi do przeprowadzania wywiadów są kuratorzy oraz pracownicy rodzinnych ośrodków diagnostyczno-konsultacyjnych, mogą je także przeprowadzać przedstawiciele organizacji młodzieżowych lub innych organizacji społecznych bądź zakładu pracy, pełniący nadzór tymczasowy lub udzielający poręczenia, osoby godne zaufania, a także — aa polecenie sądu lub prokuratora — organy policji.

Wywiad powinien zawierać informacje o zachowaniu się i warunkach wychowawczych nieletniego, sytuacji materialnej jego rodziców, warunkach bytowych rodziny, sposobie, w jaki nieletni spędza wolny czas, o przebiegu nauki szkolnej, kontaktach z rówieśnikami i innymi osobami, które mogą mieć wpływ na jego zachowanie, o stanie zdrowia nieletniego, stosunku rodziców lub opiekunów do nieletniego oraz o podejmowanych działaniach wychowawczych; ponadto dane o członkach rodziny nieletniego, o konfliktach rodzinnych, charakterystykę środowiska społecznego w miejscu zamieszkania małoletniego, a także wniosek o sposobie jego resocjalizacji.

2. Badania osobopoznawcze. Przeprowadzane są w rodzinnych ośrodkach diagnostyczno-konsultacyjnych oraz w innych placówkach specjalistycznych.

1    Rodzaj placówki zależy od uznania sędziego łub sądu rodzinnego orzekającego w sprawie nieletniego. Badania są obligatoryjne i ich wyniki muszą być znane przed wydaniem orzeczenia o umieszczeniu nieletniego w zakładzie poprawczym, wychowawczym, placówce opiekuńczo-wychowawczej, zakładzie ponto-

I cy społecznej (art. 24 f 2 u.p.n.). Jeżeli zachodzi potrzeba przeprowadzenia