DSCN6110 (Kopiowanie)

2. -Ewolucja

Polski:

ik szerszo*.

i łąkowa (lot

:dzić w osat ubarwionymi ne melanag

po razpioK rzozaka (tor iały motyl*' |ę złapać ktf Vrazzroz»v< i terenu j*

y wypieraj >wią pond :h. Fonny^

zyszczonj*^

[ motyli^ ć bip&ry *****&

2.4.4.    Przystosowania jednego gatunku do drugiego

Ewolucja organizmów i ich przystosowywanie do środowiska nic przebiegają ..w próżni" lecz u obecności i we wzajemnym wpływie innych organizmów. Wiemy już, że liczne pasożyty i drobnoustroje mogą zasiedlać tylko określone organizmy - na przykład prątek trądu czy wirus ospy prawdziwej atakują wyłącznic człowieka. Tego typu przystosowania między gospodarzem a pasożytem, między ofiarą a drapieżcą, czy też pomiędzy organizmami żyjącymi w symbiozie omówione zostaną szczegółowo w innej części książki. Proces wzajemnego przystosowywania w toku ewolucji nosi mianokoewolucii (współcwolucii). Najwięcej przykładów wzajemnych przystosowań dostarcza świat roślin i owadów. Rośliny okrytozalążkowc w największej mierze zapylane przez owady - wykształciły cały system ich przywabiania, jak np. jaskrawej barwy okwiat, zapachy, nektar. Szereg roślin może być zapylonych tylko przez niektóre owady. Na przykład wysiewana na naszych łąkach koniczyna perska (czerwona) zapylana jest w Polsce wyłącznie przez trzmiele.

Niektóre przystosowania jednego gatunku do drugiego są bardzo ścisłe, tak iż jeden organizm nie może wystąpić na danym terenie, o ile nie ma drugiego. Roślina juka (Yucca) jest w swym rozmnażaniu ściśle uzależniona od motyla z rodzaju Pronuba. Motyl ten instynktownie zabiera pyłek z kwiatu juki i przenosi go na inny kwiat. Tam wsuwa pokładclko (narząd służący do składania jaj) przez ściankę do zalążni kwiatu, składa jajo, a następnie umieszcza odrobinę pyłku na znamieniu słupka. W ten sposób powoduje zapłodnienie i powstanie nasion, którymi żywi się jego gąsienica. Juka produkuje olbrzymią ilość nasion, z których tylko część zostaje zjedzona przez gąsienice.

Niektóre gatunki storczyków część okwiatu - tzw. wargę - upodobniły do tego stopnia do odwłoków samic owadów (zazwyczaj jakiegoś gatunku błonkówek), że samce - które wylęgają się wcześniej od samic - odwiedzają ten gatunek storczyka i wykonują ruchy kopulacyjne (jak w przypadku zapładniania samicy), przenosząc następnie pyłek na sąsiednie kwiaty.

2.4.5.    Wpływ człowieka na przebieg ewolucji

Na początku naszych rozważań o ewolucji podkreśliłem, że o jej przebiegu sądzimy na podstawie dowodów pośrednich. Bezpośredni dowód - odtworzenie ewolucji - jest niemożliwy ze względu na ogromnie długi czas potrzebny do takiego eksperymentu (miliardy lat). Jednakże procesy mikroewolucji możemy prześledzić bezpośrednio dzięki dokumentom pisanym i zbieranym (zbiory muzealne) przez poprzednie pokolenia, a także dzięki badaniom genetycznym i ekologicznym. Takim dobrym przykładem zjawiska mikroewolucji jest melanizm przemysłowy. Było ono również prześledzone na innych gatunkach motyli (motyle są dogodnym materiałem do badań, ponieważ dają do kilku pokoleń w ciągu roku, poza tym są najchętniej kolekcjonowanymi owadami, więc w zbiorach posiadamy nawet osobniki złowione przeszło 150 lat temu). Jednym z przejawów mikroewoluc ji jest polimorfizm (zróżnicowanie budowy: gr. pofys— wicie, morphos - kształt) wywołany wpływem otocznia, a więc jednoczesne zajmowanie różnych nisz ekologicznych przez różne, odmienne formy tego samego gatunku. Proces taki prowadzi zapewne do specjacji - czyli powstawania gatunków W XV wieku na Porto Santo (wysepka koło Madery) wypuszczono miot królików. Ze względu na brak konkurencji i drapieżników króliki rozmnożyły się z zadziwiającą szybkością. Już jednak w XIX wieku bardzo różniły się od swych europejskich krewniaków (były dużo mniejsze, inaczej ubarw ionc. prowadziły inny tryb życia) - i co najważniejsze nie dawały potomstwa z królikami europejskimi. A zatem w ciągu 400 lat powstał nowy gatunek królików.

Z przedstawionych przykładów możemy się przekonać, że obecnie ewolucja przebiega bardzo szybko (dla ssaków zwłaszcza), a jednym z czynników ją przyspieszających jest działalność człowieka. Doprowadziła ona do wyniszczenia wielu gatunków roślin i zwierząt. Przez niszczenie naturalnych barier (np. wycinanie lasów, osuszanie bagien) stw arza się możliwość krzyżowania się