DSCN6124 (3)

ANDRZEJ WYROBISZ

ę

Czy istniały strzechy budowlane?

Z zagadnień organizacji rzemieślników budowlanych w średniowieczu

W literaturze dotyczącej historii rzemiosł budowlanych często spotyka się określenie: strzecha 'budoiwlana, strzecha murarska lub kamieniarska, względnie równorzędne terminy: loża (z angielskiego: lodge. lub z francuskiego: loge), huta (z niemieckiego: Hiitte). Termin „strzecha budowlana" używany jest dla oznaczenia zespołu ludzi pracujących przy budowie jakiegoś obiektu, warsztatu budowlanego, a także dla I określenia organizacji nadrzędnej, zrzeszającej wszystkich murarzy i ka-I mieniarzy danej prowincji, kraju, a nawet wielu krajów. Strzechy budowlane występować miały we wczesnym średniowieczu, gdy nie istniały jeszcze cechy murarzy i kamieniarzy, a także później obok ■ cechów, aż do czasów nowożytnych i zawsze są przeciwstawiane cechom ą jako zupełnie odmienny typ organizacji rzemiosła.

Coraz żywsze ostatnio zainteresowanie 'historią średniowiecznego budownictwa zwraca uwagę historyków także w kierunku dziejów organizacji rzemieślników budowlanych. Ale chociaż wielu autorów pisało i pisze o strzechach budowlanych, nikt nie potrafi dokładnie powiedzieć, na czym ten typ organizacji polegał i — jak dotąd — nikt nie przedstawił wiarogodnych źródeł świadczących o działalności strzech. Wypada zatem zapytać: czy strzechy budowlane istniały? Odpowiedź na to pytanie musi składać się z dwu części: a) czy istniała jakaś stała organizacja warsztatu budowlanego w średniowieczu? b) czy istniały jakieś organizacje zawodowe skupiające murarzy i kamieniarzy, względnie innych rzemieślników budowlanych, odmienne od organizacji cechowych, poprzedzające cechy lub występujące niezależnie od cechów?

i .    ¹

I    Zespół robotników pracujących na budowie i tworzących tzw. war

sztat budowlany w średniowieczu był bardzo liczny. To różniło go od innych warsztatów rzemieślniczych, w których zwykle poza mistrzem pracowało 1—2 czeladników i tyluż uczniów. Natomiast na budowie pracowało równocześnie co najmniej kilkudziesięciu, a nawet kilkuset robotników. Jak podają Knoop i Jones, na budowie pośpiesznie wznoszonego zamku Beaumaris iw Walii w XIII w. było 2000 robotni-

1    PRZEGLĄD HISTORYCZNY

Tom r.rre — geaeyt 4