DSCN6351 (Kopiowanie)

podnoszą lub obniżają ciśnienie krwi. mogą wywołać poronienie, zatrzymanie akcji serca, martwicę kończyn, halucynacje. Zjedzenie 5-IOg świeżych przetrwalników sporyszu powoduje śmierć dorosłego człowieka. W średniowieczu wybuchały nieraz epidemie tzw. “tańca św. Wita : grupy ludzi, skrajnie podekscytowanych, wybiegały wśród halucynacji na ulice, część dostawała ataków szału, inni przewracali się wśród drgawek, umierali. Dziś wiemy, że przyczyną tej choroby nie było “morowe powietrze" lecz zatrucie alkaloidami sporyszu; w mokre lala domieszka przetrwalników do ziarna zbóż sięgała 10%. Zawartość sporyszu w mące w wysokości 1% wywołuje objawy zatrucia, przy 10% następuje śmierć: dlatego też w niektórych latach owe (śmiertelne nieraz) “epidemie' były szczególnie ciężkie. Obecnie przepisy Państwowej Inspekcji Sanitarnej w Polsce w ogolę nie dopuszczają obecności sporyszu w mące. Z drugiej jednak strony istnieją - zwłaszcza w Europie Zachodniej • specjalne plantacje bulawinki czerwonej, wydzielone i chronione, ponieważ alkaloidy sporyszu są cennym surowcem farmaceutycznym (I g czystej ergokominy - stosowanej po przeróbkach jako składnik leków obniżających ciśnienie tętnicze krwi - kosztował w 1996 roku 13 000 dolarów).

Duże owocniki niektórych workowców stanowią cenny artykuł spożywczy. Przykładem mogą być trufle (Tuber), gatunek w Polsce nic występujący. Ten bardzo smaczny grzyb osiąga wysoką cenę jest jednak trudny do znalezienia, ponieważ owocuje pod ziemią, nieraz do głębokości I ni. W krajach Europy Zachodniej i Południowej (w miejscu ich występowania) poszukuje się trufli z pomocą specjalnie tresowanych świń (rozpoznają one powonieniem obecność ulubionego grzyba pod ziemią).

W Polsce smacznym jadalnym workowccm jest smardz (rodzaj Morchella - tyc. 7-22). Wszystkie

Ryc. 7-22. Owocniki workowców:

A - smardz jadalny (Morchella esculmta). B - piestrzcnica kasztanowata {Gynmiira esailenla) (JD).

smardze są jednak w Polsce objęte ochroną gatunkową i nie wolno ich zbierać. Zbieracze smardzów nieraz ulegają zatruciu, myląc owocniki tych grzybów z podobnymi - i też owocującymi

esailenla). Piestrzcnica (ryc. 7-23) zawiera trująca giromvtrvnc. substancję, która na szczęście utlenia się podczas suszenia grzybów w wysokiej temperaturze (dlatego też w niektórych krajach suszona piestrzcnica stanowi artykuł spożywczy).

Pewne wotkowcc są pasożytami, powodującymi szkody w uprawach roślin. Należą tu: omówiona już buławinka czerwona (ryc. 7-22). mączniakowce (Erysiphales) wywołujące choroby liści, pędów i owoców, zwane mączniakami drzew owocowych, a także grzyb Monilinia .fructigena, powodujący gnicie owoców gruszy, jabłoni, śliwy i pigwy.

Kropidlak z gatunku Aspergillusfumigaius (ryc. 7-20) jest patogenny dla człowieka i zwierząt-to znaczy w pewnych warunkach powoduje groźne grzybice. Najpoważniejsza z nich tokropidlakowe zapalenie płuc, często doprowadzające do śmierci.

7.4.2.2.6. Klasa: podstawczaki (Basidiomyceles)

Grzyby lej klasy zawdzięczają swą nazwę temu, iż w procesie płciowym wytwarzają zaradnie, noszące nazwę podstawek. Znamy dziś około 30 000 gatunków podstawczaków, do których należy większość grzybów kapeluszowych, a także huby, purchawki, rdze i głownie. Podstawczaki mają grzybnie wielokomórkowe, podzielone ścianami poprzecznymi. Ściany komórek zbudowane są z chilyny. Przez większą część cyklu życiowego grzybnia podstawczaków iestdikariotyczna. tzn. każda komórka zawiera dwa jądra (ryc. 7-23). Podstawczaki nie wytwarzają ruchliwych komórek w żadnej fazie swego cyklu życiowego. Bezpłciowo mogą rozmnażać się przez zarodniki konidialne (np. ccydiospory rdzy żdżbkwcjk