DSCN6351 (Kopiowanie)

42

Biologia ■ irpenionum Mi tumayamow na auiucmic Mira*

podnoszą lub obniżają ciśnienie krwi. mogą wywołać poronienie, zatrzymanie akcji serca, martwią kończyn, halucynacje. Zjedzenie 5-10 g świeżych przctrwalników sporyszu powoduje śmierć dorosłego człowieka. W średniowieczu wybuchały nieraz epidemie tzw. "tańca św. Wita”: grupy ludzi, skrajnie podekscytowanych, wybiegały wśród halucynacji na ulice, część dostawała ataków szału, imjj przewracali się wśród drgawek, umierali. Dziś wiemy, że pizyczyną tej choroby nie było morowe powietrze" lecz zatrucie alkaloidami sporyszu; w mokre lata domieszka przctrwalników do ziania zbóż sięgała 10%. Zawartość sporyszu w mące w wysokości 1% wywołuje objawy zatrucia, przy 10% następuje śmierć; dlatego też w niektórych latach owe (śmiertelne nieraz) “epidemie były szczególnie ciężkie. Obecnie przepisy Państwowej Inspekcji Sanitarnej w Polsce w ogóle nie dopuszczają obecności sporyszu w mące. Z drugiej jednak strony istnieją • zwłaszcza w Europie Zachodniej - specjalne plantacje bulawinki czerwonej, wydzielone i chronione, ponieważ alkaloidy sporyszu są cennym surowcem farmaceutycznym (I g czystej ergokominy • stosowanej po przeróbkach jako składnik leków obniżających ciśnienie tętnicze krwi-kosztował w 19% roku I3000dolaiów).

Duże owocniki niektórych workowców stanowią cenny artykuł spożywczy. Przykładem mogą być trufle (Tuher), gatunek w Polsce nic występujący. Ten bardzo smaczny grzyb osiąga wysoką cenę jest jednak trudny do znalezienia, ponieważ owocuje pod ziemią, nieraz do głębokości I m. W krajach Europy Zachodniej i Południowej (w miejscu ich występowania) poszukuje się trufli z pomocą, specjalnie tresowanych świń (rozpoznają one powonieniem obecność ulubionego grzyba pod ziemią).

W Polsce smacznym jadalnym workowccm iest smardz (rodzaj Morcliella - ryc. 7-22). Wszystkie

smardze są jednak w Polsce objęte ochroną gatunkową i nie

wolno ich zbierać. Zbieracze smardzów nieraz ulegają zatruciu, myląc owocniki tych grzybów z podobnymi - i też owocującymi na wiosnę - owocnikami picstr/cnicy kasztanowatej (Gmmtim

substancję, która na szczęście utlenia się podczas suszenia grzybów w wysokiej temperaturze (dlatego też w niektórych krajach suszona picstrzcnica stanowi artykuł spożywczy).

Pewne workowcc są pasożytami, powodującymi szkody w uprawach roślin. Należą tu: omówiona już bulawinka czerwona (ryc. 7-22). mączniakowce (Erysiphales) wywołujące choroby liści, pędów i owoców, zwane mączniakami drzew owocowych, a także grzyb Monilima frucligena, powodujący gnicie owoców gruszy, jabłoni, śliwy i pigwy.

Ryc. 7-22. Owocniki workowców:

A - smardz jadalny {Morchella csculeiua). B - picstrzcnica kasztanowata(Gymmara esculenta) (JD).

Kropidlak z gatunku Aspergillusfiimigatus (ryc. 7-20) jest patogenny dla człowieka i zwierząt • to znaczy w pewnych warunkach powoduje groźne grzybice. Najpoważniejsza z nich tokropidlakowe zapalenie płuc, często doprowadzające do śmierci.

7.4.2.2.Ó. Klasa: podstawczaki (Basidiomycetes)

dwa jądra (ryc. 7-23). Podstawczaki nie wytwarzają ruchliwych komórek w żadnej fezie swego cyklu życiowego, ficzpłciowo mogą rozmnażać się przez zarodniki konidialne(np.ecydiospoiyrdzyżdżblowęjt

Grzyby tej klasy zawdzięczająswąnazwę temu, iż w procesie płciowym wytwarzają zaradnie, noszące nazwę podstawek. Znamy dziś około 30 000 gatunków podstawczaków, do których należy większość grzybów kapeluszowych, a także huby, purchawki, rdze i głownie. Podstawczaki mają grzybnie