DSCN6335 (Kopiowanie)

26 Biologia - repetytorium dla kandydatów na akademie medyczne

celulozy, przekształcając w tym kierunku odpowiednio swoje przewody pokarmowe. U roślinożernych gadów (np. legwan), ptaków (kuropatwy) i ssaków nieprzeżuwających (kangury, koniowatc. gryzonie) procesy trawienia celulozy zachodzą w jelicie ślepym, które jest bardzo powiększone, nieraz na długość pozostałych odcinków jelita. U najdoskonalszych ssaków roślinożernych, a mianowicie u przeżuwaczy, trawienie celulozy zachodzi w skomplikowanym, wielokomorowym żołądku. Przednia część tego żołądka, tzw. żwacz. jest wielką komorą fermentacyjną, u krowy osiąga objętość 80 dm’! Żwacz zawiera wielką ilość bakterii (do 100 milionów w 1 cm'), a także inne drobnoustroje, zwłaszcza pierwotniaki. Wzajemne stosunki między drobnoustrojami w takim środowisku naturalnym, jakim jest dla nich żwacz przeżuwacza, są bardzo skomplikowane i nie ma tu miejsca na ich omówienie. W każdym razie okres trawienia pokarmu w żwaczu wynosi 4 dni i w tym czasie rozłożeniu ulega 80% celulozy. W żwaczu u przeżuwaczy występują bardzo specyficzne bakterie, należące główniedo rodzajów Bacterioides i Ruminococcus i nic występujące praktycznie biorąc nigdzie indziej. Toteż młode cielęta, przechodzące z pożywienia mlecznego na roślinne, muszą lizać kał dorosłych zwierząt, zawierający przetrwalniki bakterii.

Rozwój mikrobiologii sprawia, że na drobnoustroje patrzymy dziś inaczej niż np. 30 lat temu. Tym niemniej z medycznego punktu widzenia jest rzeczą bardzo ważną znajomość bakterii chorobotwórczych człowieka.

Szkodliwe oddziaływanie bakterii na człowieka możemy podzielić na pośrednie i bezpośrednie. Oddziaływanie pośrednie ma miejsce wówczas, gdy bakterie tak modyfikują środowisko, że staje się ono szkodliwe dla człowieka. Przykładem może być zatrucie pokarmów jadem kiełbasianym. Laseczka jadu kiełbasianego (Closiridium botulinum) jest beztlenowcem żyjącym normalnie w przewodzie pokarmowym zwierząt roślinożernych, lecz może przypadkowo z zanieczyszczeniami (nawozem) dostać się do konserwowanych produktów żywnościowych. W dobrych warunkach (łzn. przy braku tlenu a dostatku substancji organicznych) rozmnaża się tam obficie, produkując do podłoża białko zwane lad.gm kiełbasianym czyli toksyna botulinowa. Jest to jedna z najbardziej trujących substancji, oporna na gotowanie (wytrzymuje temperaturę 373 K czyli 100°C przez 10 minut). Po spożyciu zatrutej potrawy toksyna botulinowa wywołuje groźne objawy zatrucia, często kończące się śmiercią.

Oddziaływanie bezpośrednie, czyli pasożytnictwo. polega na tym, iż drobnoustrój rozwija się bezpośrednio w danym organizmie. Wniknięcie i rozwój bakterii w organizmie określamy mianem ąaKąŻcnia- Zakażenie może być miejscowe lub uogólnione, w zależności od tego, gdzie osiedlą się i rozwijają bakterie. Miejsce wniknięcia pasożyta nazywamy wrotami zakażenia, zaś z epidemiologicznego punktu widzenia ważne są także: rezerwuar zarazków (czyli naturalne środowisko danych bakterii - np. gleba, ciało jakiegoś zwierzęcia itp ), źródło zakażenia (miejsce, z którego pochodzi dana bakteria, która spowodowała zakażenie) oraz droga zakażenia Infekcja może szerzyć się np. droga kontaktu z zakażonym przedmiotem lub chorą osobą; może być od lej ostatniej przeniesiona przez kaszel lub kichanie - a więc droga kropelkowa: można się też zarazić pijąc zakażoną wodę lub spożywając zakażony pokarm - jest to tzw. droga pokarmowa. Niektóre bakterie mogą rozwijać się jedynie w innych organizmach - są to tzw. pasożyty bezwzględne. Inne mogą istnieć poza organizmem, a chorobę wywołują jedynie w szczególnie sprzyjających im okolicznościach, np. osłabienia ustroju; są to tzw. pasożyty względne. Także zakażenie pasożytem bezwzględnym może nie spowodować choroby wówczas, gdy organizm jest dostatecznie silny i odporny. Taki stan określamy jako zakażenie bezohiawowe. zaś osobnik w tym stanie nazywany jest nosicielem. Może on być źródłem zakażenia dla innych organizmów.

Jak to się dzieje, że jedne drobnoustroje są szkodliwe, inne zaś niegroźne lub wręcz niezbędno dla życia? Każdy lekarz pamiętać musi o ostrożnym stosowaniu leków zabijających bakterie: należ> dobierać tylko takie leki. które niszczą dany, chorobotwórczy gatunek bakterii, zaś nie szkodzą innym, na przykład tym normalnie bytującym w jelitach i produkującym tam szereg niezbędnych

dla zdrowia substancji.