DSCN6367 (Kopiowanie)

62 Biologia - repetytorium dla kandydatów na akademie medyczne

Ryc. 7-40. Cykl rozwojowy pełzaka czerwonki (Entamoeba hislolytica) (Opis w tekście) (JD).

owrzodzeń. Owrzodzenia te (w których bytują pasożyty) wciąż krwawią; dlatego też głównym objawem czerwonki pełzakową^] są krwawo-ropne stolce i biegunki krwawe. Towarzyszą im silne bóle brzucha, bóle głowy, ogólne osłabienie i wyniszczenie; Niejednokrotnie dochodzić może do groźnych dla życia krwotoków. Przypadki nie leczone mogą prowadzić do zgonu. Pełzak czerwonki z jelita może być unoszony z prądem krwi do wątroby i tam powodować pełzakowe zapalenie wątroby lub ropnie tego narządu. Postać mała pełzaka czerwonki nie powoduje objawów chorobowych i może bytować - niezauważona - w jelicie człowieka (którego nazywamy wówczas nosicielem). Postać mała może przekształcać się w postać dużą (ryc. 7-40). Zarówno postać mała, jak i duża mogą rozmnażać się w drodze podziałów komórkowych. Wreszcie - każda z tych form może przekształcać się w cystę i być wraz z kalem wydalona na zewnątrz. Może wówczas trafić do wody, gleby (wraz z nią na rośliny uprawne) lub być przeniesiona przez muchy na produkty spożywcze. Człowiek zaraża się przez połknięcie cysty. Gdy cysta dostanie się do jelita, wówczas uwalnia czterojądrową metacystę, która dzieli się, dając liczne pełzaki. Człowiek chory na czerwonkę może wydalać od 300 tysięcy do 80 milionów cyst na dobę.

W organizmie człowieka żyją też inne pełzaki, np. pełzak okreżnicy (Entamoeba co/f). pełzak dziasłowy (Entamoeba gingivalis) - lecz ich patogenność (chorobotwórczość) dla człowieka nie została udowodniona. Być może w momentach osłabienia makroorganizmu mogą one (np. wraz z bakteriami, grzybami) powodować stany zapalne. Natomiast w ostatnich latach zwraca się uwagę na niebezpieczeństwo grożące ze strony pełzaków zamieszkujących środowisko wodne. Opisano przypadki nagłych zgonów zdrowych uprzednio osób, które kąpały się w basenach lub jeziorach (np. na terenie Czech). Zgony te były spowodowane pierwotniakowym zapaleniem mózgu wywołanym przez pełzakiNaegleria fowleri (ryc. 7-41 A) lub Acanthamoeba castellani (ryc. 7-41B). Oba te gatunki występują także w Polsce.

W morzach żyją bardzo liczne korzenionóżki zwane otwomicami (Foraminifera). Wytwarzają one wielokomórkowe pancerzyki zbudowane z węglanu wapnia i zaopatrzone w otworki, przez które wysuwają nibynóżki. Niektóre są znacznych rozmiarów: osobniki gatunkuó/eusinu agassizi produkują skorupki o średnicy 19 cm! Pancerzyki martwych otwomic tworzą w ciągu wieków na dnie morza pokłady kredy (por. rozdz. 1).

Ryc. 7-41. Pełzaki pasożytujące w organizmie człowieka: A - Naegleria fowlere

1 - cysta,

2 - postać pełzakowata,

3 - postać wiciowata,

B - Acanthamoeba castellani:

1 - cysta,

2 - trofozoit (pełzak) (JD).