DSCN6403 (Kopiowanie)

7. Pnegląd świnili istot żywych I ich klasyfikacji 10)

7.4.5.4J.2. Klasa: Jednoliścienne (Monocotyledoneae).

Jedną z najważniejszych rodzin jcdnoliściennych są liliowate (Liliaceae). Liczą ponad 3700 gatunków, przeważnie bylin, często o przepięknych kwiatach (lilie). Szereg roślin jest uprawianych ze względu na cenne walory smakowe (i lecznicze zarazem) ich cebul, liści lub pędów. Na przykład czosnek pospolity (Allium satmim) zawiera fitoncydy (głównie dwusiarczek propyloallilowy i metylopropylowy); mianem fitocydów określamy substancje wytwarzane przez rośliny, a działające bakteriobójczo. W cebulach czosnku występuje też szereg innych, niedokładnie poznanych związków działających przeciwwirusowo, przeciwnowotworowo oraz obniżających ciśnienie krwi i pobudzających wydzielanie soków trawiennych, a także liczne witaminy. Fitoncydy i witaminy zawarte są też w tkankach cebuli (Allium cepa), szczypiorku (.Allium sćhoenoprassum), pora (Allium ponrn), szparagu lekarskiego (Asparagus officinalis). Konwalia majowa (Comallaria maialis), objęta w Polsce ochroną częściową, zawiera liczne heterozvdv nasercowe. wzmacniające siłę skurczu mięśnia sercowego. Działają one nieco słabiej niż sciłlaryna. bardzo cenny heterozyd wytwarzany przez cebule morska (Scilla maritima). Chroniony zimowit jesienny (Colchicum auiumnale) zawiera alkaloid kolchicynę. który uszkadza wrzeciono kariokinetyczne, zatrzymując podział komórki na etapie metafazy. Kolchicyna jest lekiem z wyboru przy leczeniu dny moczanowej - choroby, w której nadmiar wytwarzanego kwasu moczowego gromadzi się w tkankach. Do liliowatych zaliczono także aloes uzbrojony (Aloe ferm).

Kosaćcowatc (Iridaceae) obejmują kosaćce (irysy) i krokusy, spośród których pewne gatunki mają zastosowanie w medycynie.

Rodzina traw (Poaceae. dawniej Gramineae) obejmuje około 4000 gatunków, wśród których znajdują się wszystkie zboża: pszenica (Triticum). żvto (Secale cereale), jęczmień (Hordeum), owies (Avena), a także ryż (Oriza sativa), kukurydza (Zea mays), trzcina cukrowa (Saccharum officinarum), bambus (Bambusa) i trawy pastewne. Uciążliwy chwast -perz właściwy (Agropyron repens) zawiera w kłączach znaczne ilości łatwoprzyswajalnej krzemionki, co wykorzystuje się w leczeniu chorób układu moczowego.

Wszystkie występujące w Polsce gatunki roślin z rodziny storczvkowatvch (Orchidaceae) objęte są ochroną gatunkową. Do tej rodziny należy też tropikalne pnącze Vanillaplanifolia, którego niedojrzałe torebki dostarczają wanilii.

Tatarak (Acorus calamus), którego kłącze stosuje się w zaburzeniach trawienia, należy do rodziny obrazkowatych (Araceae).

Bardzo ciekawą rodzinę stanowią spokrewnione z obrazkowatymi palmy (Palmae). Są to zazwyczaj drzewa o bardzo długiej łodydze zwanej kłodziną, zakończonej pióropuszem wielkich, pierzastych lub wachlarzowatych liści. W odróżnieniu od większości iednoliściennych u palm następuję przyrost łodygi na grubość. Szereg palm ma duże znaczenie gospodarcze dla regionów, w których rosną, np. palma kokosowa (Cocos nucifera), palma daktylowa (PhoenLr dactytifera), palmy olejowe (np. Elaeis guineensis - dostarczająca oleju palmowego do wyrobu margaryny).

1A.SAA. Chronione okrytonasienne

Większość chronionych roślin w Polsce to rośliny okrytonasienne. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz. U. z dnia 28 lipca 2004 r.) wprowadzono ochronę gatunkową następujących drzew, krzewów, krzewinek i roślin zielnych: