DSCN6579 (2)

atrakcji turystycznej o r a z, jeśli to możliwe, teoretyczną definicji znaku, wprowadzoną przez Peirce’a. Osiągnięta w końcu estetyka symetrii pomiędzy tymi dwoma aspektami (pomiędzy teorią a jej zastosowaniem w odniesieniu do turystyki) sprawiła mi osobiście dużą przyjemność:

[przedstawia / coś / komuś] znak [oznaeznik / widok / turysta] atrakcja

Jeśli istnieje homologia tych formuł, to kwestię rozwoju sposobu rozumienia znaku i kultury nowoczesnej da się przemieścić z dziedziny rozważań teoretycznych w obszar badań empirycznych. W rozdziale niniejszym oraz w dwóch następnych omówię świadomość turystyczną, próbując poznać charakter relacji między społeczeństwem nowoczesnym a umysłem człowieka nowoczesnego.

Oznaczniki

Najczęściej pierwszy kontakt zwiedzającego z danym obiektem turystycznym nie polega na zetknięciu się z nim samym, lecz z jakimś jego przedstawieniem. Jeszcze przed boomem informacyjnym, do którego doszło całkiem niedawno, turystyczne przedstawienia rozpowszechniano na dużą skalę. Charles Dickens w stwierdzeniu, które miało charakter hiperboli, czyni w istocie spostrzeżenie dotyczące stanu faktycznego: „We Włoszech nie ma chyba znanego obrazu ani pomnika, którego nie dałoby się pogrzebać pod górą papieru zadrukowanego poświęconymi mu rozprawami” '. Informację o określonym obiekcie turystycznym będę nazywał oznacznikiem, zmieniając nieco sens 172

potoczny tego słowa (marker). Wiadomości dostarczane pnezoznacznik często ograniczają się do nazwy samego „biektu albo też są jego obrazowym przedstawieniem: planem lub mapką.

Typowe znaczenie terminu „oznacznik” używane w kontekście turystyki odnosi się zazwyczaj do nieroz-budowanej informacji umieszczonej na samym obiekcie lub obok niego. Przykładem może być plakietka z napisem „Tu spoczywa George Washington, pierwszy prezydent Stanów Zjednoczonych”. Używam tego terminu w poszerzonym znaczeniu, obejmującym również informacje dotyczące danego widoku, a pojawiąją-ce się w przewodnikach podróży, w przewodnikach muzealnych, w opowiadaniach osób, które odwiedziły dane miejsca, w pracach z historii sztuki, w wykładach, w rozprawach itp. Takie rozszerzenie w pewnym stopniu wynika z łatwości, z jaką przenoszone są informacje. Do zwiedzanych miejsc turyści przynoszą broszury z opisami, stamtąd też je wynoszą. Niektórzy kradną tabliczki i zabierają je jako trofea. Urzędowa tabliczka sygnująca Pomnik Dziedzictwa Narodowego i opatrzona napisem „Tu spoczywa George Washington, pierwszy prezydent Stanów Zjednoczonych” zostanie nazwana oznacznikiem niezależnie od tego, czy znąjduje się nad łóżkiem w Mt Vemon, czy w studenckim pokoju w jakimś internacie przy kolegium Ivy League. Jeśli zajdzie potrzeba wprowadzenia rozróżnienia pomiędzy informacją znajdującą się w obrębie widoku i informacją oddzieloną od niego, będę używał określeń oznacznik w zasięgu wzroku i oznacznik poza zasięgiem wzroku.

Rozszerzając typowe znaczenie określenia „oznacznik” tak, by objęło oznaczniki w zasięgu wzroku i oznacz-niki poza zasięgiem wzroku, zamierzam ograniczyć jego użycie w inny sposób. Często w mowie potocznej

173