DSCN7939

GOSPODAROWANIE POPULACJĄ BOBRÓW

Technika gospodarowania populacjami bobrów powstała wraz z postępem wiedzy o ich populacji, ekologii i zachowaniu się. Ludzie nauczyli się określać terytorium rodziny przyjmując żeremie lub norę za jego punkt centralny. W północnej części zasięgu bobrów stało się możliwe określanie podczas jesiennych inwentaryzacji, czy określone stanowisko zostało opuszczone, czy też jest zamieszkane. Odbywa się to na podstawie obecności lub braku magazynów żeru zimowego. Na podstawie oszacowanej intensywności wykorzystania żerowisk, długotrwałości zajmowania terytorium oraz struktury wiekowej populacji określonej na podstawie wyników odłowów można ustalić dopuszczalne pozyskanie, Zasady te stanowią sprawdzoną podstawę gospodarowania populacjami bobrów w Północnej Ameryce (Hill i Novakowski, 1984).

Ze względu na swą wartość handlową, rolę środowiskotwórczą oraz potencjalne zagrożenie szkodami bóbr stanowi duże wyzwanie dla planowania przestrzennego. Na strategię gospodarowania pogłowiem bobrów wpływ wywierają ponadto: stosunek społeczeństwa, naciski polityczne, właściciele gruntów, warunki klimatyczne i środowiskowe oraz aktualne ceny skór bobrowych kształtowane przez zmienną modę na futra i kapelusze. W Ameryce Północnej polityka wobec bobrów zmienia się regionalnie (Hill, 1982). W regionie Gór Skalistych podstawowym celem jest utrzymanie środowiska w dobrym stanie poprzez kontrolę liczebności bobrów. Na południowym wschodzie kontynentu celem jest unikanie szkód wyrządzanych przez bobry. W Kanadzie i pozostałej części USA celem jest utrzymywanie liczebności bobrów na poziomie pozwalającym na trwałe ich pozyskiwanie.

Strategia gospodarowania populacją bobrów musi uwzględniać ich podatność na przełowienie. Osiadły charakter życia, rutynowy i łatwy do wyśledzenia układ przemieszczeń i zachowań bobrów stwarzają ż nich łatwy obiekt pozyskania w drodze odłowów i odstrzału. Powolne tempo reprodukcji i późne osiąganie, dojrzałości płciowej utrudniają odbudowę populacji po nadmiernym użytkowaniu. Spośród zwierząt futerkowych bóbr jest najbardziej podatny na odłowy. Jeden zaledwie sezon nieograniczonych odłowów może wyeliminować bobra z okolicy.

Yeager i Rutherford (1957) określili zakres informacji niezbędnych do prowadzenia gospodarki bobrem w regionie Gór Skalistych. Według nich konieczne jest: 1) wytyczenie jednostek terenowych, 2) przeprowadzenie oceny środowiska, 3) znajomość liczebności bobrów, 4) oszacowanie ich produktywności, 5) ocenienie poziomu konkurencji, 6) określenie pojemności środowiska, 7) ocena tendencji rozwojowych roślinności oraz 8) ustalenie poziomu pozyskania wymaganego do utrzymywania stabilnych populacji bobrów i warunków środowiska. W warunkach intensywnej gospodarki należy dokonywać równolegle inwentaryzacji środowiska i populacji bobrów po to, by wytyczać odpowiednie środowiska, określać ich pojemność ekologiczną, liczebność bobrów i produktywność ich populacji. Wiadomości te są potrzebne dla prowadzenia gospodarki bobrami w trudnych warunkach narażonych na erozję Gór Skalistych.

Ekstensywna gospodarka nie wymaga zbierania tylu informacji. Wystarcza jesienna inwentaryzacja i statystyka pozyskania. Rzetelne dane o rocznym pozyskaniu stanowią minimum wymagane do podejmowania decyzji w regionach, gdzie bobry są traktowane jako szkodniki. Bez tego minimum nie można podejmować żadnych rozsądnych decyzji (Hill, 1982).

Inwentaryzacja pogłowia

Podstawą gospodarowania populacjami zwierząt jest inwentaryzacja ich występowania i liczebności. Do inwentaryzacji bobrów wykorzystuje się ślady ich obecności w środowisku. Mogą to być nacięcia na drzewach, spuszczone drzewa, zgryzione krzewy, tropy, wzniesione żeremia i tamy. Określenie liczebności na tej podstawie stwarza jednak pewne problemy. Prawidłowa ocena powinna zawierać areał poszczególnych populacji i ich analizę demograficzną.

W Polsce pierwszą inwentaryzację stanowisk bobrowych przeprowadził Pucek (1969) w latach 1963—1968 na obszarze białostockiej dyrekcji lasów państwowych. Zastosował metodę ankietową, uzupełnioną osobistą kontrolą wykazanych stanowisk. Następną inwentaryzację bobrów przeprowadzili pracownicy Stacji Badawczej PAN w Popielnie w okresie jesienno-zimowym w 1976 i 1977 r. (Żurowski i Kasperczyk, 1986). W jej trakcie lokalizowano zasiedlone stanowiska, opisywano ich środowisko i typ gniazda rodzinnego. Począwszy od 1979 r. doroczne inwentaryzacje prowadziła administracja lasów państwowych według specjalnej instrukcji. Wyniki inwentaryzacji były nanoszone na mapy przy wykorzystaniu siatki stosowanej w Polskiej Czerwonej Księdze po podzieleniu najmniejszych kwadratów (5’ długości i 2,5’ szerokości) na cztery równe części. Powierzchnia takiego kwadratu wynosi ok. 25 km*. Przy wyliczaniu zagęszczenia populacji przyjmowano, że bobry zajmują całe kwadraty, w których zanotowano chociażby jedno stanowisko (ryc. 23). Inwentaryzację stanowisk bobrowych prowadzi obecnie co roku Polski Związek Łowiecki.