DSC
22 resize

CZYNNIKI O CHARAKTERZE TERATOGENNYM

TERATOGEN (od tac. tera „potwór") — czynnik pozagenetyczny (np. choroby zakaźne, niewłaściwe odżywianie, lekarstwa, używki, stan emocjonalny matki), który może być przyczyną wad wrodzonych embrionu (embriopatie) i płodu (fetopatie).

ZASADY OGÓLNE OBEJMUJĄCE ISTOTNE CECHY SPOSOBU DZIAŁANIA TERATOGENÓW

1.    Wpływ teratogenów zależy od składu genetycznego organizmu, który został na ich działanie narażony. Występują różnice międzygatunkowe jak i indywidualne różnice nawet w obrębie tego samego gatunku w zakresie odporności na działanie teratogenów np. taka sama dawka alkoholu może u różnych kobiet spowodować różne konsekwencje.

2.    Wpływ teratogenów na rozwój zależy częściowo od momentu ich działania. Przyjmuje się, że najbardziej krytycznym okresem jest I trymestr ciąży; organizm jest najbardziej podatny na zaburzenia wtedy, gdy najintensywniej się rozwija.

3.    Wpływ teratogenu może być specyficzny (np. talidomid powodował znaczne deformacje kończyn, podczas, gdy różyczka działa na narządy sensoryczne i wewnętrzne).

4.    Teratogeny różnią się sposobem przedostawania się do płodu (np. promieniowanie dostaje się do płodu bezpośrednio przez ciało matki, a substancje chemiczne na ogół wędrują przez krew i błony łożyska).

3. Prawdopodobieństwo stopnia anomalii rozwojowych wzrasta wraz ze zwiększaniem się dawki szkodliwego czynnika, jaka dotarła do płodu: od braku efektu aż do efektu śmiertelnego.

6. Anomalie w rozwoju spowodowane przez teratogeny mogą powodować śmierć, deformacje, opóźnienia w rozwoju lub zaburzenia w funkcjonowaniu i zachowaniu.

RODZAJE TERATOGENÓW I ICH SKUTKI na wybranych przykładach

Zależnie od okresu działania czynnika patogennego skutki działania teratogenów noszą miano embriopalii lub fetopadi.

•    Embriopatie wirusowe - zaburzenia rozwoju wywołane infekcją wirusową przebytą przez dziecko w okresie prenatalnym (np. wirus różyczki, grypy i in.)

•    Embripatie bakteryjne - spowodowane chorobami bakteryjnymi.

•    Embripatie pasożytnicze — są konsekwencją choroby pasożytniczej np. toksoplazmozy.

•    Embripatie aktyniczne - wywołane są naświetleniami płodu promieniami ultrafioletowymi, rentgena, elementami radioaktywnymi, izotopami, wyładowaniami energii atomowej.

•    Niedożywienie kobiety w czasie ciąży, niedobór witamin A i B wskutek złego odżywiania, wyczerpujących wymiotów lub nieprawidłowej przemiany materii.

•    Embriopatie toksyczne - powstałe na skutek zatrucia płodu szkodliwymi związkami chemicznymi. Zatracie płodu może być konsekwencją stosowania w okresie ciąży leków, środków nasennych, uspokajających, znieczulających. Niezwykle szkodliwe są także wszelkiego rodzaju używki (alkohol, nikotyna, narkotyki), tlenek węgla, związki ołowiu i rtęci.

•    Embriopatie będące konsekwencją niezgodności czynników RH, czyli konfliktu serologicznego.

•    Stres, przykre przeżycia emocjonalne matki.

Mechanizm oddziaływania stresu matki na dziecko

Stres i niepokój matki działa bezpośrednio na układ nerwowy dziecka. Mechanizm oddziaływania stresu matki na dziecko odbywa się trzema drogami: neuroendokrynologiczną, odpornośćiow-zapalną i naczyniową, a centralną rolę w tym odgrywają łożyskowe hormony korytkotrupowe.