DSC47 (12)

30 1. Rotinol I karotonoidy — witamina A i jej prowitaminy

c) d)

Rys. 1.22. Przekształcenie cytralu (a) w pseudojonon (b) i poprzez jego cykliz_acj w /i-jonon (c); produktem cyklizacji jest też a-jonon (d)

i g) h)

Rys. 1.23. Schemat syntezy cytralu (h) z acetonu (a) i acetylenu (b) a) aceton; b) acetylen; c) karbinol dimetyloacetylenowy (2-metylo-3-butyn-2 ol); d) karbinoł dimetylowinylowy (2-metylo-3-buten-2-ol); e) metyloheptenon (2-metylohepten'2-on-6); f) dehydrolinalol (3,7-dimetylookten 6-yn-1-ol-3); g) octan dehydrolinalolu; h) cytral (3,7 - dimetylo 2,6 - oktadienal)

1.6. Metody oznaczania 1.6.1. Metody biologiczne

Wielką zaletą tych metod jest możliwość wszechstronnej oceny przydatności badanych preparatów prowitamin i witamin A, albowiem w badaniach na zwierzętach uzyskiwane rezultaty uzależnione są nie tylko od aktywności biologicznej, ale i od stopnia przyswajania przez organizm testowanego źródła karotenów czy retinolu. Jak zwykle w metodach biologicznych wykorzystuje się testy wzrostowe w aspekcie profilaktycznym lub leczniczym. W tych ostatnich podstawą dla oceny jest specyficzna reakcja organizmu zwierzęcia cierpiącego na ślepotę zmierzchową lub kseroftalmię. Można też opierać się na oznaczaniu zawartości witaminy A we krwi lub w wątrobie. Najczęściej stosowany jest test wzrostowy na szczurach wykazujących wyraźne objawy niedoboru tej witaminy.

Aczkolwiek wyniki takich badań dostarczają nam pełnej informacji o wartości biologicznej testowanych preparatów, to ze względu na znaczne koszty oraz czaso- i pracochłonność metody biologiczne z wykorzystaniem zwierząt doświadczalnych mają ograniczone zastosowanie.

W tym kontekście wielce interesujące są próby zastąpienia zwierząt ich organami lub kulturami tkankowymi. Dla przykładu można przytoczyć testy z nabłonkiem tchawicy zwierząt z niedoborem witaminy A lub komórkami naskórka młodych myszy, które przyszły na świat w środowisku pozbawionym retinolu. Na podstawie cofania się procesu rogowacenia (keratynizacji) nabłonka tchawicy bądź też zwiększenia syntezy RNA w naskórku można oceniać aktywność różnych związków o działaniu witaminy A.

1.6.2. Metody fizykochemiczne

Metody te są szeroko wykorzystywane do oznaczania zawartości witaminy A w produktach spożywczych, preparatach farmaceutycznych i materiałach biologicznych. Można tu wyróżnić kilka metod analitycznych, bazujących na pomiarach spektrofotometrycznych w zakresie ultrafioletu, kolorymetrycznych lub fluorymetrycznych.

Na szczególną uwagę zasługuje reakcja Carra — Price’a, w wyniku której witamina A i jej estry w obecności trichlorku antymonu - SbCl₃ w chloroformie tworzą niebiesko zabarwiony kompleks z wyraźnie zaznaczonym maksimum pochłaniania światła przy X = 620 nm. Zabarwienie to jest nietrwałe, stosunkowo szybko zmienia się i w końcu całkowicie zanika.