DSC57

Reszta świata - w stanie nieokreślenia 87

Do pozytywnych zmian doszło w kilku krajach Ameryki Środkowej, w których do tej pory tliły się konflikty wewnętrzne. Największe znaczenie miało zakończenie sporu w Nikaragui. Stało się to dzięki zawarciu porozumienia pomię-*3zy rządzącymi Sandinistami, uważającymi się za marksistów i wspieranymi przez Hawanę, a zwalczającymi ich, popieranymi przez Waszyngton, zwłaszcza via CIA, contras. W wyborach prezydenckich (Violeta Chamorro) i parlamentarnych zwyciężyła opozycja. Interwencja wojskJLJSA w Panamie (w grudniu 1989 r.) doprowadziła do obalenia dyktatury Noriegi (wcześniej popieranego przez Waszyngton). W styczniu 1992 roku porozumienie między rządem a Frontem Wyzwolenia Narodowego im. Farabundo Marti położyło kres długotrwałej wojnie domowej w Salwadorze. Najwyraźniej upadek bloku komunistycznego i schyłek Związku Sowieckiego umożliwił Stanom Zjednoczonym uporządkowanie spraw w regionie uważanym przez nie za ich własne podwórko. Zupełnie inny sens miało zawarcie w grudniu 1992 roku pomiędzy IJSA, Meksykiem a Kanadą porozumienia o utworzeniuJSfAFTA, czyli północnoamerykańskiej streffrwoltte-^ _go4łandhirPorównywana początkowo bardzo częswflcTEWG, NAFTAme^o^ szła jednak drogą integracji ani nie stała się blokiem o znaczącym wpływie na handel światowy. Na przeszkodzie stanęły zbyt duże strukturalne różnice pomiędzy gospodarkami państw tworzących Stowarzyszenie²².

W Azji Wschodniej wydarzeniem, które przyciągnęło uwagę świata, było krwawe stłumienie demonstracji studenckich w Chinach. Wiązało się to z napięciami społecznymi i politycznymi towarzyszącymi procesowi wewnętrznych reform gospodarczych i otwierania się komunistycznych Chin na świat. Zapoczątkowane w końcu lat 70. reformy, kojarzone z osobą Deng Xiaopinga, istotnie niosły ze sobą wzrost gospodarczy rzędu 10-12% rocznie, powolne, ale stałe podnoszenie się poziomu życia oraz minimalne zwiększanie się zakresu swobód, dotyczące także mediów. Utrzymanie rozwoju wymagało nawiązania kontaktów ze światem zewnętrznym, co miało miejsce. W łonie partii komunistycznej, zwłaszcza na jej szczytach, toczyły się zażarte dyskusje w sprawie tempa reform, ich rezultatów, możliwych zagrożeń dla monopolu władzy komunistycznej i niebezpieczeństw spowodowanych wpływami zewnętrznymi. Bardzo silny był opór frakcji konserwatywnej, w tym części wojska. Dengowi - rzecznikowi zmian, który czuwał także nad tym, aby nie niosły one ze sobą wewnętrznej destabilizacji - udawało się przełamywać ten opór. Część chińskiej inteligencji uważała proces reform za zbyt powolny. Niemały wpływ na klimat polityczny w Chinach miała wschodnioeuropejska Wiosna Ludów oraz przemiany polityczne w samym Związku Sowieckim. Chińskie przywództwo nie pochwalało tych zmian. Pekin uważał, że Moskwa czyni źle, że zachwieje to pozycją komunistów w Związku Sowieckim i w Europie Wschodniej. W kwietniu 1989 roku obył się pogrzeb Hu Yaobanga, byłego przewodniczącego KPCh, utożsamiane-

²² M. Chorośnicki, NAFTA, Kraków 2007.