DSC67

76 5. Teoretyczne podstawy ekonomicznych decyzji producenta ____

łający odnieść korzyści ekonomiczne z podjętej działalności produkcyjnej. Hfc domą sprawą jest co, że zysk uzyskany z produkcji jest głównym ccJcm działaj* ści producenta. Nakłady na produkcję, wyrażane w jednostkach pieniężnych, * nowią dla przedsiębiorstwa koszty produkcji. Wielkość dochodów wynika z* równania nakładów na wytwarzanie dobra z ceną rynkową uzyskaną z jego spr/t dąży. W gospodarce rynkowej zysk jest podstawą wyborów producenta kształty cych strukturę produkcji. Producentowi opłaca się produkować, gdy zysk wpły»j na możliwości inwestycyjne firmy, na wielkość zatrudnienia i pełni funkcję mon wacyjną. Inw estycje tworzą podstawy osiągania dalszych zysków i rozwoju firmy

5.2. Cel działalności producenta

Zgodnie z teorią ekonomii klasycznej, celem działalności producenta jest nut symalizacja zysków. Istnieją jednak alternatywne teorie, które odchodzą od (akiep pojęcia celu. Przykładowo, według teorii behawioralnej cel działalności przedsi;-biorctwa jest wypadkową różnych interesów i w związku z tym przedsiębrali może próbować maksymalizować zysk, sprzedaż, wzrost udziału w rynku, won wynagrodzeń, inwestycji lub produkcji mimo sprzeczności zachodzących międr.l tymi celami. W teoriach menedżerskich cel przedsiębiorstwa jest najczęściej pojmowany jako maksymalizacja własnych korzyści, tzn. dochodu, czasu wolnego] władzy, prestiżu, niezależności, spokojnego życia czy kreatywności. Do innyd ciekawych koncepcji zakładających różne cele działalności przedsiębiorstw naleli teoria kosztów transakcyjnych (dążenie do minimalizacji kosztów produkt; i transakcyjnych), teoria kontraktualna firmy (kontrola nad zasobami firmy za pa mocą „splotu kontraktów") czy teoria agencji (rozwiązywanie konfliktu interesór kadry menedżerskiej i akcjonariuszy w celu osiągnięcia równowagi między tyą stronami).

Producent kupuje czynniki produkcji, płacąc za nie zgodnie z cenami rynką wymi (wydatki, nakłady). Nakłady na produkcję wynikają ze zużywania czyni, ków produkcji, którymi są praca, ziemia i kapitał. Czynniki, które producent prze znać za na produkcję, przechodzą przez następujące fazy:

-zakup,

- produkcja dóbr,

-sprzedaż.

Jeżeli różnica między sumą kosztów w fazie pierwszej i sumą uzyskaną w faff trzeciej jest ujemna, to producent ponosi straty. Zadanie producenta polega na u-kim wyborze kombinacji nakładów i efektów, by różnica była dodatnia i maksymalna. Osiągnięcie zysku jest podstawowym warunkiem rozwoju przedsiębił! Stwa.

Zysk jest bezpośrednio związany z istotnymi funkcjami przedsiębiorstwa, gdy*,

wpływa na:

- możliwości inwestycyjne,

-    samofinansowanie przedsięwzięć,

-    wielkość zatrudnienia,

-    motywację.

Teorie zysku (tłumaczące przyczyny jego powstawania i ekonomiczną rolę) można ująć w trzy grupy:

1.    Kompensacyjne i funkcjonalne teorie zysku. Zysk normalny jest postrzegany jako wynagrodzenie przedsiębiorcy (właściciela) za zarządzanie firmą i podejmowanie ryzyka. Ola akcjonariuszy finansujących przedsięwzięcie zysk (w postaci dywidendy lub wzrostu kursu akcji) jest nagrodą za dostarczenie kapitału i poniesienie ryzyka. Według innej kompensacyjnej teorii zysku klienci są skłonni zapłacić cenę pokrywającą z nadwyżką koszty robocizny, materiałów, kapitałów, podatków i innych wydatków związanych z dostarczeniem towarów lub usług. Oszczędza to czas, a więc jest użyteczne dla klientów i akceptowane przez nich.

2.    Frykcyjne i monopolistyczne teorie zysku. Ich podstawą jest założenie, że zysk może być wynikiem szczęścia, posiadania kapitału, odpowiedniej lokalizacji, niedostatecznie silnej konkurencji.

3.    Technologiczne i Innowacyjne teorie zysku. W teoriach tych zakłada się, że technologia i innowacje mogą umożliwić osiągnięcie ponadprzeciętnego zysku. Nowe metody produkcji i dystrybucji zwiększają zyski przez obniżenie kosztów lub neutralizację czynników powodujących wzrost kosztów. Gdy innowacje rozpowszechnią się lub zostaną skopiowane, firma traci przewagę nad rywalami i zysk spada do normalnego poziomu.

Biorąc pod uwagę funkcje zysku, w procesie zarządzania można wyróżnić:

-    zysk netto,

-    zysk brutto.

Po odjęciu od sprzedaży całości kosztów produkcji i sprzedaży otrzymujemy zysk brutto, a po zapłaceniu podatku od tej sumy - zysk netto. Zysk netto nie jest w całości przekazywany właścicielom fumy. Przed podziałem należy utworzyć tzw. rezerwy obowiązkowe, a następnie rezerwy dobrowolne. Zysk netto pomniejszony o te rezerwy daje zysk właścicieli. Przedsiębiorca maksymalizujący zysk zgodnie z zasadą efektywności ekonomicznej nigdy nie dokona wyboru procesu produkcji, w którym uległaby zmarnowaniu jakaś ilość czynników produkcji. Kryterium efektywności ekonomicznej polega na takim wykorzystaniu czynników produkcji, aby koszt wytwarzania jednostki produktu był minimalny. Zależność między wielkością produkcji a nakładem czynników produkcji można ustalić za pomocą funkcji. Zależności, które ta funkcja wyraża, mają charakter przyczynowo-skutkowy, co oznacza, że przyczyną efektywności produkcji są czynniki produkcji, a skutkiem wielkość produkcji.