DSC
73 (14)

82    3. Tokoferole — witaminy E

nięcia tego celu jest tzw. chloromctylowanie, tzn. wprowadzenie grupy cM metylowej -CH₂C1 i zredukowanie jej znanymi metodami do grupy metylo ^r°'

Schemat takiej pólsyntezy a-tokoferolu z /}- lub y-homologu przedsta ^ rysunek 3.9.

Można też wprowadzić brakującą grupę metylową metodą aminoalkiw nia, np. pod działaniem na /S-tokoferol dimetyloaminy i formaldehydu •' według reakcji Mannicha, w wyniku czego tworzy się 7-dimetyloaminometyJ' -/1-tokoferol. Po reduktywnym rozkładzie tego związku pod wpływem py^ cynkowego w kwasie octowym i jednoczesnej acetolizie pod działań^ bezwodnika octowego powstaje octan 7-acetoksymetylo-/?-tokoferylu. Po hyn rolizic tego ostatniego tworzy się 7-hydroksymetylo-/?-tokoferol, który p^' dany redukcji przekształca się w a-tokoferol. Wydajność a-tokoferolu wyn_0s. ok. 27%. Na rysunku 3.10 przedstawiono schemat przekształcenia /J-tokoferoi_u w a-homolog metodą aminoalkilowania.

|

Rys. 3.10. Przekształcenie /J-tokoferolu (a) w a-tokoferol poprzez dimetyloamino-metylo-fi-tokoterol (b), octan 7-acetoksymetylo-p-tokoferylu (c) i 7-hydroksyme-tylo-j?-tokoferol (d)

g 6. Metody oznaczania

Znane są i praktycznie stosowane metody biologiczne oraz fizykochemiczne. ^śród tych pierwszych wymienić należy test ciążowy i hemolityczny u szczu-_{óv/- Do testów ciążowych służą samice wyhodowane na karmie pozbawionej witaminy E, kojarzone ze zdrowymi normalnymi szczurami. Zapłodnienie I początkowy okres ciąży przebiega bez zakłóceń, jednakże jeśli w ciągu pierwszych dwóch tygodni nie wzbogaca się karmy w witaminę E, to embrion obumiera i ulega resorpcji. Próba właściwa polega na podawaniu karmy ^ierającej określoną ilość witaminy E. W przypadku kiedy zawartość tokoferoli jest większa od pewnej minimalnej dawki, to ciąża przebiega I gończy się normalnie. Metoda ta jest specyficzna i wystarczająco dokładna, _a]_e jest bardzo czasochłonna.

Test hemolityczny polega na tym, że dorosłe szczury, dobrze zaopatrzone w witaminę E, wyróżniają się dużą odpornością czerwonych ciałek na hemolityczne działanie różnych czynników chemicznych. Zastąpienie karmy bogatej w witaminę E karmą z wyraźnym niedoborem tej witaminy powoduje, ^ czerwone ciałka stają się podatne na hemolizę. Właściwa procedura polega _Da podawaniu zwierzętom doświadczalnym zróżnicowanych ilości substancji wzorcowej i badanej — przy czym można wykorzystać zarówno test profilaktyczny, jak i leczniczy — a następnie na określaniu zmian stopnia hemolizy erytrocytów. Wadą tej metody jest mała specyficzność. Inne testy biologiczne bazują na rozmaitych objawach, np. dystrofii mięśni czy też przyroście masy ciała, ale wszystkie one wymagają długiego okresu potrzebnego do wywołania _u zwierząt doświadczalnych wyraźnych symptomów niedoboru witaminy E.

Wśród fizykochemicznych metod oznaczania tokoferolu na uwagę zasługuje przede wszystkim reakcja z 2,2'-bipirydylem i chlorkiem żelaza (III), w wyniku której tworzy się czerwono zabarwiony kompleks 2,2'-bipirydylu _z jonami żelaza dwuwartościowego, pojawiającymi się jako produkt redukcji jonów żelaza trójwartościowego. Intensywność zabarwienia jest wprost proporcjonalna do ilości tokoferolu znajdującego się w oznaczanym obiekcie. Zastąpienie odczynnika bipirydynowego tzw. batofenantroliną (4,7-difenylo--1,10-fenanlroliną) zwiększa czułość tej reakcji, znanej jako reakcja Emmerie-Engel. Opisana metoda jest przydatna zwłaszcza w przypadku czystych preparatów lub zawierających znaczne ilości a-tokoferolu.

Inną metodą chemiczną jest miareczkowanie czystych roztworów a-tokofe-rolu 0,5 N alkoholowym roztworem siarczanu ceru wobec difenyloaminy jako wskaźnika. Pojawienie się niebieskiego zabarwienia oznacza koniec miareczkowania.

Oznaczanie zawartości tokoferoli w produktach spożywczych i paszach, a także w olejach roślinnych jest znacznie trudniejsze. W tym przypadku