DSC44

l*Sjcf**ny opis takich metod >oi zawarty w mojej W &*»« a* 'w««tamniw (3 wydanie, ESF Mucur. P»yt 1990). Starałem sic lam pokarać metody ranpnia zdolności uczni* Zdolności <ą U/tafeowanc w t)ta»c>ach mlerpenonalajch. popntz oóda*t)*m* Muci>adi ale etapem końcowym n* uczanu porno b>C u/jskank pOcz ucznia umcjctikMci posługiwania u* Ijwi zdolnościami samodzielnie. Sr; .protezy” w postaci pomocnik zcwn<trzn>vh Taka Koncepcja ro/wuju jot bbska pojMdom M>gotdjeto. który «**• K pokaz*. łc funkcja umysłowa pojawia %* dwukrotnie « życiu jednostki. Pierw-s;c .narodziny” zdolności do wykonyw-iinin określonych operacji myślowych następują za pomocą otoc/cnia. które tiara ti« dana fbnkcję stymulować I ImuIwwić. Drugim ważnym momcnicm jcti Chwila, w której jed-nouka jol /dolna wykonać lo umo zadanie uimod/ielnic. z własnej inicjatywy. Konstruując Ćwiczenia mające na celu kształtowanie nauczycieli oparłem sic o t/w. .trójkąt nauczania*, czyli o trzy punkty odniesienia, ktfr rc va konstytutywne dla procesu nauczania. Pierwszym punktem odniesienia są przekazywane Ireici. Przekazywanie tych treści jest zadaniem nauczycieU. Drugim punkiem odniesienia jest perspektywa ucznia, a trzecim jot punkt widzenia zewnętrznego obserwatora, który z zewnątrz patrzy na to. co sic d/icjc między nauczycielem a uczniem. Przyjmując te trzy punkty odniesieniu standem się skonstruować ćwiczenie polegają-cc na zamianie ról. aby każdy mógł kolejno znaleźć się w sytuacji nauczyciela, ucznia i zewnętrznego obserwator* Mam nadzieję, te ta metoda prowadzi do uwrażliwienia na wybory- etyczne poprzez przeżywanie napięć związanych i przyjęciem różnych perspektyw. Taki trening zaproponowany nauczycielom ma na celu uwrażliwienie na perspektywę ucznia i umożliwia na wyeksponowanie różnicy postaw ucznia i nauczyciela.

Gdy nauczyciel odgrywa rolę ucznia, wówczas powinien głównie dbać o swoje interesy. Natomiast odgrywając nauczyciela trzeba /mienie perspektywę i wypracować w sobie postawę troski o dobro drugiego człowiek*, gdyż laką postawą powinien się charakteryzować nauczyciel. Zadaniem lego ćwiczenia jest wbsnie wypracow* nie takiej postawy u nauczyciela w stosunku do uczniów. Warto przy okazji podkreślić, te nie jest lo poszukiwanie cudownej metody kształcenia etycznego. W dziedzinie etyki nic nic dzieje vę automatycznie, a więc i nie ma metod, które z cala pewnością mogłyby umożliwić wypracowanie .prawidłowej* postawy moralnej

Kolejnym ważnym czynnikiem kształtującym wrażliwość etyczną nauczycieli jest kontakt z literaturą i sztuką, a szczególnie z utworami, w których jest ukazane oddziaływanie pedagogiczne w szerokim rozumie-Biu tego słowa Taka metoda była być może bardziej uznaną sto lal temu niż współcześnie. Koniakt z dziełami sztuki z literaturą, teatrem, czy filmem ma istotne znaczenie w rozbudowywaniu naszej wyobraźni I zdolności do wczucia się w sytuację drogiego człowieka i wyobrażenia sobie jego radości, cierpieli i wyborow. przed którymi staje. Uwrażliwienie na to co dzieje się z drugim człowiekiem jest podstawą rozwoju etycznego i jeu niezwykle potrzebne w nauczaniu. Czasami obawiam się. ze nauczyciele przekonani o wielkości własnej misji, mogą gdzieś zagubić proste współczucie w stosunku do dzieci lub osób dorosłych, którzy .pobić-rąją u nich nauki*, a którzy są często uwikłam w różne trudne, konfliktowe sytuacje życiowe. Adaptacje teatralne lub filmowe dzieł literackich, w których obrazy i słowa ukazują meandry życia boluicrów. uczą wrażliwości na to co dzieje się z drugim człowiekiem. Korzystanie z dorobku kultury można potraktować jako jedną z metod kształtowania nauczycieli Taka .metoda" jest Miska opisanemu wyżej ćwiczeniu polegającemu na zamianie ról i ułatwia nauczycielowi wczucie się w położenie uczni*

^|ł|Psychologo«ie społeczni udowodnili, że jedną z najbardziej skutecznych metod manipulowania drogim człowiekiem jest stworzenie atmosfery wolności. Osoba manipulowana musi pozostawać w przekonaniu, że podejmuje całkowicie wolne decyzje. R. Jode i J. L Bramois w swojej książce /Vw traM de nuinipuluilm * Fnuff da hoHńttn gnu (PUG. Grenoble. 1988) opisując różne metody manipulowana jako najskuteczniejszą podają metodę eskalacji wymagań Celem tej metody jest skłonienie osoby manipulowanej do spełnienia woli runiipulatora Manipulacja rozpoczyna się od poproszenia o wykonanie jakiejś rzeczy bardzo drobnej. niewielkiej usługi, której trudno jest odmowie. Następnie stopniowo należy formułować prośby coraz bardziej poważać. Zaobserwowano, że osoba manipulowana robi na ogół. to czego od niej manipulator oczekuje prawdopodobnie dlatego, aby nic zmieniać raz przyjętej postawy, aby we własnych oczach pozostać kimś konsekwentnym, kimś wiernym raz podjętemu zobowiązaniu. Ważne jest. aby manipulacji dokonywała się w atmosferze wolności, To uczucie wolności paraliżuje zdolność jednostki do podejmowania decyzji innych niż te. na które manipulator oczekuje.

Rozdział 31. Jak oceniać postępy w nauce równocześnie zwracajqc uwagę na ulotne lecz ważne symptomy rodzącej się wolności ucznia

Nauczyciele często odczuwają wywieraną na siebie presję, aby wyniki ich działalności były poddane jakiejś kontroli. Z punktu widzenia społeczeństwa takie naciski są całkowicie zrozumiałe. Społeczeństwo musi kontrolować instytucje, które mu służą, musi więc równic/ sprawdzać jakie są wyniki działalności nauczycieli. Trudno sobie właściwie wyobrazić inną sytuację. Instytucja szkolna jest tak ważna dla przyszłości społeczeństwa, że nieuchronnie musi się znajdować w krzyżowym ogniu pytań sprawdzających, czy rzeczywiście dobrze spełnia swoje zadania. Wykwalifikowani specjaliści w dziedzinie dydaktyczno-naukowej, jakimi są nauczyciele, muszą zostać poddawani kontroli, chocby perspektywa takiej kontroli nic była przyjemną. Wyjęcie spod kontroli oznaczałoby zdjęcie z nauczyciela wszelkiej odpowiedzialności. Takie zdjęcie odpowiedzialności jedni mogliby postrzegać jako przejaw lekceważenia, inni zas jako nadanie wątpliwego przywileju bezkarności To. żc ocenianie pracy nauczyciela jest konieczne nic oznacza. Ze jest to łatwe zadanie. Narzędzia do oceny pracy nauczyciela są często bardzo niedoskonałe. Ocena pracy nauczyciela przypomina często podanie wyniku egzaminu bez uwzględniania tego. jak wiele trudu było potrzebne, aby się do niego przygotować. Na przy kład podanie wyników ocen uczniów niewiele mówi o trudzie, który podjął nauczyciel przy przekazywaniu wiedzy . Z drugiej strony cwaluucju wyników nauczania opiera się na ocenie stopnia przyswojenia materiału bez uwzględniania faktu, na ile ktoś osiągnął więcej ponad wymagane minimum.

Wszelkie ocenianie jest zawodne, zarówno ocenianie uczniów jak i ocenianie wyników pracy nauczycieli. Nauczyciele oceniając wyniki pracy uczniów często są niewolnikami pewnych schematów. Takim bardzo rozpowszechnionym schematem myślowym jest przekonanie, że rozrzut wyników nauczania powinien przypominać krzywą Gaussa, czyli żc każda społeczność składa się z niewielkiej elity, z większości przeciętnej i z mniejszości nicuzdolnionej. Pogląd. żc tuk powinien wyglądać rozrzut ocen w każdej klasie szkolnej jest bardzo rozpowszechniony pomimo, iż nie jest on oparty na racjonalnych przestankach. Nieracjonalność tego poglądu można zobaczyć na przy kładzie doświadczeń, wielokrotnie powtarzanych, kiedy nauczycielom powierzano klasę złożoną wyłącznie z uczniów zdolnych. Po trzech miesiącach. zawsze. J/J uczniów została zaklasyfikowana jako poniżej przeciętnej.

Przy kłady trudności związanych z ocenianiem można by mnożyć. Pomimo wielu formuło wańych zastrzeżeń, nadal są obliczane średnie ocen wszystkich przedmiotów, chociaż jest to wyciąganie średnich z wyników nauczania tak rożnych przedmiotów, że wartość merytoryczna takiej średniej jest bardzo wątpliwa. Stosowanie średnich wyników ze wszystkich przedmiotów. jako oceny pracy ucznia, jest dokonywane chyba głównie na zasadzie bezwładności To co lulaj piszę nic oznacza oczywiście jakobym postulował zaniechanie oceniania pracy ucznia. Jeśli odrzucamy możliwość istnienia kryteriów oceny, na przykład wypracowania szkolnego, powołując się na hasło, żc każdy ma prawo do subiektywizmu bez ograniczeń, to takie poglądy są wyrazem lekceważenia ucznia. Jest to tym bardziej wyrazem lekceważenia, jeśli w innych sytuacjach nauczyciel podkreśla znaczenie dyscypliny i porządku przy wypowiadaniu się. przy formułowaniu własnych myśli. Hasło skrajnego subiektywizmu kłóci się również z tym co nauczyciele często podkreślają, że w komunikacji międzyludzkiej zasadnicze znaczenie ma używanie racjonalnej argumentacji, a więc czegoś co przekracza subiektywną perspektywę jednostki