DSC�71

mach Czoktawow — a także pewne wspólne rysy meksykańskiego boga ognia Sziutekutli z wszystkowidzącym Teckatlipoka, stwórcą ognia i pioruna i bogiem nocnego gwiaździstego nieba gdyż natura gwiazd także wywodzi się z ognia i nieraz widzi się je jako iskry ⁵⁸.

Wszechwiedzę przypisuje się także wiatrowi. Egipski Amon, babiloński Enlil, bóstwa wiatru, są bogami wszechwiedzącymi, niewidzialnymi, tak jak Kot u Nuerów, Djuok u Luo itd., a także duch (ruah) Jahwe w Starym Testamencie i pneuma w Ewangelii świętego Jana (3.8), którego „głos słyszysz, ale nie wiesz, skąd przychodzi i dokąd idzie”. Wiatr sam przez się nie przynależy do świata jasności; ale przez swą meteorologiczną naturę przynależy do regionów niebiańskich/ a jego wszechwiedza pokrewna jest wszechwiedzy Istot Niebiańskich, gdyż wszechwiedza Wiatru ma także charakter wizualny. Szczep Ngadha z wyspy Flores wierzy, że wiatry mają oczy do widzenia (i uszy do słyszenia). (]£edyjski Vayu ma tysiąc oczu, jak Agni, jak Waruna.i Czterej Cherubini, którzy w widzeniu Ezechiela niosą poprzez niebo płomienny tron Jahwe, mają ciała i skrzydła usiane oczami, nie bez związku, być może, z ich meteorologiczną naturą (cztery wiatry?). Wszechwiedzę przypisywał Aerowi Diogenes z Apollonii, Aitherowi zaś — inny grecki filozof, którego Krati-nos wyśmiewa w swojej komedii zatytułowanej Panoptai, gdzie chór składa się z uczniów Mistrza, przybranych w maski wyobrażające Panoptai (czyli „wszystkowidzących”), a wzorowane na postaci Argosa Panopte\s, który posiadał sto czy dwieście tysięcy oczu i dwie głowy, patrzące w przeciwne strony (również Bo-reasz, wiatr północny, wyobrażony był z dwiema twarzami; tak samo Wejopatis, bóg wiatru u pogańskich Prusów, fig. 57). Sądzić by można, że grała tu rolę myśl spekulatywna. Ale wszechwiedza Aera nie jest odbiciem idei arche, czyli pierwszej zasady, którą filozof Anaksymenes utożsamia z Powietrzem, lecz raczej wszechwidzenia Zeusa jako boga nieba meteorologicznego, jak to będzie w dalszym ciągu wyłożone (rozdz. IX).

Ciekawą jest rzeczą badanie powiązań wiatru z Istotą Niebiańską w różnych sformułowaniach mitologicznych, jNie e y sama Istota Niebiańska utożsamia się z wiatrem. /

Dla Hambukuszów z Okavango (Afryka połudmowo-zachod-

15