DSC�50

czynów, jako żc każdy zły czyn z biegiem czasu musi wreszcie wyjść na jaw *■. Utożsamianie Saturna ze słońcem jest potwierdzone zarówno w religii Fenicji¹³, jak i Babilonii ^u; wynika to nie tylko ze świadectw późniejszych ^ir\ ale i bezpośrednio z tekstów klinowych ^lc.

Zachodzi pytanie: czy skrzydlata postać o dwu twarzach na monetach z Mallos, względnie czterooki El Filona, to rzeczywiście planeta Kronos-Saturn? Czy nie jest to raczej bóg słońca obiegający niebo z tarczą słoneczną w rękach? ¹⁷ Faktem jest, że w tekstach mitologicznych odkrytych w Ras Szamra na wybrzeżu syryjskim, w miejscu dawnej Ugarit, tekstach pisanych alfabetem klinowym i pochodzących z XIV w. p.n.e.¹⁸, pośród rozlicznych bóstw figuruje także bóg El, król i władca kraju, „ojciec ludzkości” Cb’dm), najwyższy i najmędrszy sędzia ¹⁹. Wyobraża się go jako starca ²⁰ i nazywa „ojcem lat” (^}b szn m)²¹, co potwierdza jego charakter bóstwa słonecznego (por. boga Szamsz^lam, „Sol aeternus” w inskrypcji fenickiej w Karatepe²²). Nie znaczy to, by El był samym słońcem, które ma w Ras Szamra swego właściwego reprezentanta w postaci żeńskiego bóstwa Sz p sz. Jest on raczej bogiem nieba dziennego, jasnego, wyodrębnionego jako takie z nieba meteorologicznego, które w Ras Szamra reprezentowane jest z kolei przez Ba’ala — boga, który rzuca pioruny i zsyła deszcz, który pozwala słyszeć swój głos pośród chmur (grzmot) i przedstawiany jest w momencie, gdy rzuca swą piorunującą włócznię²³, gdzie indziej zaś przez ka-naanejskiego i fenickiego (nie ugaryckiego) Ba‘alszamem, po ara-mejsku zwanego Be’elszamen, czyli „panem niebios”²⁴, który z aspektem meteorologicznym łączy aspekt świetlisty i słoneczny ²⁵ i w odróżnieniu od ugaryckiego Ba’ala, stojącego w hierarchii bogów niżej od najwyższego boga El, występuje sam jako najwyższy, zajmuje pierwsze miejsce w grupach bóstw (np. kiedy tworzy trójcę ze Słońcem i Księżycem)²⁶.

*. BAAL TETRAMORPIIOS

W Judaizmie pobiblijnym I w antycznym chrystianizmie (zwłaszcza syryjskim) istnieje tradycja boskiego wizerunku o czterech twarzach, czterech głowach, któremu to wizerunkowi Żydzi mieli jakoby oddawać cześć Tradycja ta odnosi się: 1. Do Ba'ala z Tyru, którego Achab. król

87