DSC�61

ntyl tedy Bóg człowieka 7. prochu ziemi, i » tlchnął w oblicze jego Jecii żywot i. I stal się człowiek duszą żywiącą... Wziął tedy Pm Bóg człowieka i postawił go w sadzie Eden, aby go sprawował i aby go strzegł”; rozdz. 3, wers. 3? i 23, tak opisuje skutki nieposłuszeństwa pierwszego człowieka: „Tedy rzeki Pan Bóg: *»Oto Adam stał się juko jeden 7. nas, wiedzący dobre i złe, teraz tedy wyżeńmy go, by snąć nie ściągnął ręki swej i nie wziął z drzewa żywota, i nie jadł, i żyłby na wieki*. I wypuścił go Pan Bóg z sadu Eden ku sprawowaniu ziemi, z której był wzięty”⁵. W wierze w najwyższa prawdę tych słów, w faktyczną praio-zmowę Boga z praczłowiekiem, w jego wygnanie z rozkosznego ogrodu za nieposłuszeństwo wobec swego Dobroczyńcy, w późniejsze życie człowieka na ziemi oddalonej od Boga żył Wilhelm Schmidt od dzieciństwa. Wstąpiwszy w wieku 15 (!) lat do stowarzyszenia misyjnego Societas Verbi Divini (Towarzystwo Słowa Bożego) winien był głosić ludom c:\lcgo świata niezachwianą his-toryczność tych zdarzeń, nie oglądając się na niebezpieczeństwa podróży* klimatu i współżycia z odmiennie myślącymi, ciężko bytującymi ludźmi cywilizacji niepiśmiennych. W Towarzystwie \ śród misjonarzy zetknął się z misyjną interpretacją tego pierwszego „objawienia się” Boga człowiekowi: Bóg po wypędzeniu Adama z rajskiego'ogrodu nie zaniechał całkowicie bezpośredniej styczności z ludzkością, lecz sporadycznie udzielał się wybrańcom w celu objawienia swej woli. „Biblia podaje nam o przymierzach przed przymierzem na górze Synaj (IZx. 24,H), które zostały już zawarte wcześniej pomiędzy Bogiem a ludzkością. Tym przymierzom przypada o tyle ważne znaczenie, że one to umożliwiają na ni wbudowanie w nasz chrześcijański obraz świata wszystkich istniejących form rcłigii” — powiada w tym samym misjonarskim duchu współczesny ekumenisla i dodaje: „Z tej pozycji łatwo pokazać, że współczesne religie światowe podporządkowują się- naszemu systemowi biblijnemu w ten sposób: poganie stoją •jego, islam znajduje się* w przymierzu patriarchów, żydzi przyjmują dla    p* *y    naj" ⁶.|

wlakim ujędiT wygląda na to, że Bóg biblijny pozawierał

m ( h /* Ł< j n two miałaby dziejić od innych1 r» ligi i tylko różni-

Initiation (O

t( ;» i.i: 111^4..-^    a.

/. luazhizk^uy, DciiUi±.^lani;> ;. v „>■■:;uui. ludzkiej

Ale i wszelkie inne? wiary jakąś czaatkc obiaw\or.i«i

Za młodzieńczych lat Schmidta podobne, „totalne” zaangażowanie wszystkich bogów świata w służbę uwierzytelnienia i chwały Biblii jeszcze nie nastąpiło w formie wykończonej. Jest to dopiero dzieło katolickiej teologii religioznawstwa z okresu po drugiej wojnie światowej pod naciskiem potrzeb chwili. Ale podobne myśli kiełkowały już' wtedy. Sens ich niezależnie od wykończenia logicznego, byl ten sam: uznać inne religie za ślepe odgałęzienia jedynej prawdziwej, profil¹} tSPŁ^i no    jrdófc)

na imię eh rześcfjanslwo. Była to jednocz < 'ś nic i droga powrotna — dla ,//błąktmyću”; należało z nawracanymi przebyć *y odwrotnym kierunku ich boczną ścieżkę i wyprowadzić ich na gościniec „prawdy”. Misjonarze z Towarzystwa Słowa Eożego (powstało w 187") roku), pod przewodem rzutkiego fundatora, Arnolda Janssena, skierowali swój wysiłek misyjny na najtrudniejszy odcinek pracy, na najbardziej odsunięte od naszej kultury ludy świata. Była lo trafna ocena możliwości nawrócenia, jak to dziś potwierdzają religioznawcy porównawczy. Program „prymitywny” wyglądał dużo bardziej obiecująco niż program „dalekowschodni”, jak lo było widać u jezuitów i franciszkanów' pra-' cujących na misjach dalekowschodnich od XVII wieku⁷.

W 1883 roku — gdy Schmidt właśnie wstępował do zakonu — świat naukowy został poruszony niezwykłym doniesieniem misjonarza z połudńiowowschodniej Australii. A. W. Howitt w czasie swych badań terenowych natknął'Się na zjawisko religijne, które zHawało się rozsadzać sztywne ramy dotychczasowej antropologii typu ewolucyjnego, napotkał mianowicie kult bardzo abstrakcyjnie i nadrzędnie traktowanego bóstwa, zupełnie różnego od jednego z wiciu duchów, jak by tego należało się spodziewać na podstawie tylorowskiego animizmu. Czytelnicy XIII tomu „Journal o£ the Anlropołogical Instilute” z 1884 roku przyjęli ten raport, zatytułowany On somr Australia* Beliefs, s. 135—lOs (Ojwumyc^ nustrulijskich wierzeniach) i 0:t some Aust u lian Ceremonie* of

pewnych australijskich ze zdumienk m i n i odo w i

cera ntomach inicjacji)

Omsuna