d (29)

•    poznaje właściwości poszczególnych przedmiotów, ich funkcje, dowiaduje się, do czego służą, jakim przekształceniom mogą być poddane i jakie są ich funkcje społeczne;

•    poznaje stosunki społeczne panujące między ludźmi.

Takie poznanie rzeczywistości przygotowuje dziecko do późniejszego, lecz już nie zabawowego w niej uczestnictwa. Działając na płaszczyźnie rzeczywistej, zapoznaje się ze skutecznymi i nieskutecznymi sposobami działania, a eliminując stopniowo te ostatnie, kształci i doskonali swe umiejętności w zakresie różnych czynności.

Zainteresowania dzieci pracą ludzi dorosłych pojawiają się wcześnie, z chwilą gdy zaczynają one obserwować najbliższe otoczenie,, a swoje spostrzeżenia, przeżycia, doświadczenia odtwarzają właśnie w zabawie.

Dzieci bawiąc się wykonują szereg czynności zbliżonych do czynności wykonywanych przez dorosłych w toku pracy. „Dostrzegają również, że wykonywanie określonego zawodu odtwarzanego w zabawie, daje jego wykonawcy określoną pozycję w grupie” [Skrzypiec 1979, s. 98]. Zabawy tematyczne umożliwiają dzieciom wniknięcie w niedostępną (na tym etapie rozwoju) rzeczywistość zawodową uczą rozumieć świat oparty na zasadzie podziału pracy i poznać panujące w nim prawidłowości. Pozwalają zauważyć nie tylko aspekt czynnościowy, materialny, ale także aspekt społeczny danego zawodu. Pomagają dziecku także skonkretyzować to, „co wie o życiu człowieką o czynnościach i pracy ludzkiej, o zjawiskach społecznych. Dążenie do odtwarzania w takich zabawach działalności osób dorosłych, których role dziecko odgrywą stanowi zarazem podnietę do poszerzania orientacji w zawodach i zajęciach wykonywanych przez różnych ludzi, w miejscach i instytucjach gdzie pracują w stosunkach społecznych, jakie między sobą nawiązują” [Przetacznik-Gierowska, Makieło-Jarża 1985, s. 235],

Dziecko nie bawi się dlatego, że jest dzieckiem, ale bawi się dlatego, by stać się dorosłym [Brzezińska, Burtowy 1992, s. 83]. Dorosłość to specyficzna rola, której przypisywane są atrybuty władzy, supremacji, poczucia niezależności, samodzielności decydowania. Jednym z głównych atrybutów roli dorosłego jest jego praca i działalność zawodowa. „Zawiść o status użytkownika zasobów (model dysponuje i swobodnie korzysta z zasobów o dużej wartości dla dziecka, których ono jest pozbawione) skłania dziecko do naśladownictwa i upodobniania się do modelu” [Grygielski 1992, s. 151],

Zabawa jest odtwarzaniem, tworzeniem i przetwarzaniem dziecięcej rzeczywistości. W zabawie dziecko poznaje i kreuje role społeczne, wyznacza reguły społecznej komunikacji, buduje wizje i normy ładu społecznego. Przyjmuje także stereotypy zachowań różnych grup. Zabawa wprowadza dziecko w świat społeczny, a także jest odbiciem dziecięcego świata społecznego. Jest wyrazem dziecięcych doświadczeń, kulturowych standardów związanych z pełnieniem określonych ról: dziecka, chłopca, przywódcy grupy itd. [Łaciak 1998],

Zabawa stanowi dla dziecka swoistą „szkołę życia”, umożliwia jakby zastępcze wniknięcie w niedostępną rzeczywistość, rozszerza zakres jego orientacji w ważnych obszarach życia społeczno-zawodowego, uczy rozumieć świat oparty na zasadzie podziału pracy i funkcjonujące w nim prawidłowości, zaspokaja także istotne potrzeby rozwojowe kilkulatka i stymuluje rozwój jego funkcji poznawczych oraz ułatwia proces przystosowania społecznego [Hurlock 1985],

Bibliografia:

Brzezińska A.. Burtowy M., Psychopedagogiczne problemy edukacji przedszkolnej. Poznań 1992.

Matczak A., Analiza zabaw tematycznych jako działalności, czv/i aktywności celowej, „Psychologia Wychowawcza” 1964, nl i.

Łaciak B„ Świat społeczny dziecka. Warszawa 1998.

Muchacka B„ Zabawy badawcze vr edukacji przedszkolnej. Kraków 1999.

Wilgocka-Okoń B„ Rozwój i wychowanie dzieci w wieku przedszkolnym, Warszawa 1985.

Bried Ch., Uczennice i uczniowie, [w:] Psychologia dziecka, M. Debesse (red.), Warszawa 1963.

Hurlock E„ Rozwój dziecka, Warszawa 1985.

Jankowska H„ Rozwój czynności poznawczych dzieci. Warszawa 1985.

Sękowa H. (red.). Społeczna psychologia kliniczna, WarsZhwa 1991.

Grygielski M., Główne koncepcje identyfikacji dziecka z rodzicami. [w:] „Wykłady z psychologii w KUL". T. 6. Lublin 1992.

Kielar-Turska M., Jak stymulować badawczą aktywność dziecka, „Wychowanie w Przedszkolu” 1987, nr 9.

Kielar-Turska M„ Jak pomagać dziecku w poznawaniu świata, Warszawal992.

Przetacznik-Gierowska M„ Makiello-Jarża G.. Psychologia rozwojowa i wychowawcza wieku dziecięcego. Warszawa 1985.

Tyszkowa M„ Aktywność i działanie dzieci i młodzieży, Warszawa 1990.

Vasta R., Haiti M. M., Miller S. A.. Psychologia dziecka, Warszawa 1995.

Szuman S., O czynnikach kształtujących psychikę dziecka w wieku przedszkolnym, [w:] Zagadnienia dynamiki rozwoju człowieka. „Zeszyty Problemowe Kosmosu” 1960, z. 11.

Szuman S., Rola działania w rozwoju umysłowym małego dziecka. Warszawa 1955.

Szuman S„ Zabawy tematyczne dzieci. „Wychowanie w Przedszkolu” 1958, nr 2.

Skrzypiec S„ Kształtowanie postaw dzieci i młodzieży wobec pracy, Warszawa 1979.

Dyner W. J„ Zabawy tematyczne dzieci u- domu i vr przedszkolu. Kraków 1971.

Dr Bożena Grzeszkiewicz jest pracownikiem naukowo-dy-daktycznym Uniwersytetu Szczecińskiego.

Spis zawartości archiwalnych numerów zamieszczamy na: www.szkolna.pl/akapit

Wychowanie przedszkolne

u: \v-y - ix

YkJ

i / }' .}

t/i-i -

t\ j

J ...    ; -W