Elementa Latina IV 1

4 tum brevi creverit: tanta cupldo gloriae incesserat^ lam primum iuventus, simul ac,be]li patiens erat, in castris/per laborem usum militiae discebat magisąue in decó.ris armisj et militaribus

5 eąuis quąm in conviviis libidinem hab^bat* Igitur talibus viris non labor! insolitds, non locus ullus asper aut arduus erat,

6 non armatus hostis formidolósus: virtus omnia doinuerat. Seęi gloriae maximum /certamen inter ipsos erati se quisque hostem ferire, murum ascendere, conspici, dum tale facinus faceret, properabat; eas divitias, eam bouam famam magnamque nobili-tatem putabant.^Laudis avidi, pecuniae liberales erant; gloriam

7 ingentem, divitias honestas volebant. Memorai*e possem, quibus.

in loeis maximas hostium copias populus Romanus parva manu fuderit, quas urbes natura munitas pugnando ceperit, ni ea res longius nos ab incepto traheret.

9. Igitur domi militiaeque boni mores colebantur; eon- i cordia maxima, minima avaritia erat; ius bonumque apud eos non legibus magis quam natura valebat. Iurgia, discordias cum 2 ihostibus exercebant, cives cum civibus de virtute eertabant; in suppliciis deorum magnifiei, domi parci, in amicos fideles, erant. Duabus his artibus, audacia in bello, ubi pax evenerat, 3 aequitate seque remque publićam curabant. Quarum rerum ego 4 maxima d&cumenta haechabeo, quod in bello saepius vindicatum est in eos, qui contra imperium in hostem pugnaverant quique tardius revocati proelio excesserant, quam qui signa relinquere aut pulsi loco cedere ausi erant; in pace vero, quod beneficiis 5 magis quam melu irriperium agitabant et accepta iniuria igno-scere quam perseąui malebant.

y™ j

In re publica maxime conservanda esse iura belli

(Cicero, De officiis I 34—35).

In re publica maxime conservanda sunt iura belli. Nam 34 cum sint duo genera decertandi, unum per disceptationem, alterum per vim, cumque illud proprium sit hominis, hoc be-luarum, confugiendum est ad posterius, si uti non licet supe-riore. Quare suscipienda quidem bella sunt ob eam causam, 35 ut sine iniuria in pace vivatur, partą autem victoria conser-yandi ii, qui non crudeles in bello, non immanes fuerunt, ut maiores nostri Tusculanos, Aequos, Volscos, Sabinos, Herni-J^ cos in civitatem etiam acceperunt,. at Carthaginem et Numany tiam funditus sustulerunt; npj|em tJd^tbithum, sed c^-edo ali-quid secutos, opportunitatem loci maxime, ne posset aliquando ad bellum faciendum loeus ipse adhortarń Mea quidem sen-tentia paci, qtiae "nihil habitura sit insidiarum, semper est consulendum.

Et cum iis, quos vi deviceris, consulendum est, tum ii, qui armis positis ad imperatorum fidem confugient, quamv^,is murum aries percusserit, recipiendi. In quo tantopere apud