ET5

5.2. Modele rynku usług turystycznych 75

wymienionych ograniczeń wzrost popytu na produkty finalne oraz wzrost cen nie mogą wywołać wzrostu wielkości ich podaży. Czynnikiem decydującym o wzroście wielkości podaży nie są bowiem w tym przypadku większy popyt i wyższa cena, lecz realna sfera gospodarowania, stwarzająca ograniczenia, których w krótkim czasie nie można przezwyciężyć. Podaż staje się w tym okresie zmienną niezależną od pozostałych elementów rynku.

Na rynku usług turystycznych ograniczenia materialne szczególnie widoczne są w odniesieniu do hotelarstwa. Wysoka kapitałochłonność inwestycji związanych np. z budową hoteli sprawia, że w krótkim czasie potencjał usług noclegowych nie może się zwiększyć mimo wzrostu wielkości popytu czy poziomu cen. Wówczas ze względu na brak możliwości zrównoważenia rynku usług turystycznych może pojawić się popyt niezaspokojony.

5.2. Modele rynku usług turystycznych

Zagadnieniami nierozerwalnie związanymi z terminem rynek są pojęcia konkurencji i monopolu. Konkurencję należy rozpatrywać jako proces, za pomocą którego uczestnicy rynku, dążąc do realizacji swoich interesów, próbują przedstawić korzystniejsze od innych oferty pod względem ceny, jakości lub innych charakterystyk wpływających na decyzję zawarcia transakcji¹⁵. W innym ujęciu, konkurencja to walka przedsiębiorstw o korzyści osiągane ze sprzedaży towarów i usług oraz walka o rynki zaopatrzenia i zbytu, a także o zasoby rynku pracy¹⁶. Procesy konkurencji zachodzą między kupującymi oraz sprzedającymi. Rynkiem konkurencyjnym będzie natomiast taki rynek, na którym ani sprzedający, ani kupujący nie mają przewagi rynkowej, czyli ich funkcjonowanie na rynku nie ma charakteru monopolistycznego. Rynek konkurencyjny charakteryzuje się tym, że uczestnicy strony podażowej wykorzystują w sposób zintegrowany następujące instrumenty:

•    produkty podstawowe - kształtowanie oferty,

•    produkty dodatkowe - wzbogacanie oferty podstawowej,

•    cenę - różnicowanie poziomu oraz warunków ich stosowania,

•    dystrybucję - skuteczne docieranie do odbiorców oraz kształtowanie systemu obsługi,

•    komunikację - polityka informacyjna¹⁷.

Przeciwieństwem rynku konkurencyjnego jest rynek zmonopolizowany. Monopolem określa się wyłącznego sprzedawcę dobra lub usługi na danym rynku, dzięki czemu monopolista może osiągać wyższe zyski niż inne firmy, poprzez nakładanie wyższych cen na rynku, np. za pośrednictwem ograniczania podaży.

Jak wy nika z dotychczasowych rozważań, dwoma najczęściej spotykanymi modelami rynku są konkurencja i monopol. W teorii ekonomii wymienione modele analizowane są

¹⁵    T. Sztucki, Marketing przedsiębiorcy i menedżera, Agencja Wydawnicza Placet, Warszawa 1996, s. 30.

¹⁶    C. Kosikowski, T. Ławicki, Ochrona prawna konkurencji i zwalczanie praktyk monopolistycznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1994, s. 9.

¹ G. Rosa, Marketing jako sposób wzmacniania pozycji konkurencyjnej na rynku usług transportowych. Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2002, s. 23.