ET5

11.1. Pojęcia dotyczące turystyki międzynarodowej 185

narodowego handlu usługami ustanawia podpisany podczas Rundy Urugwajskiej WTO¹ Układ Ogólny w sprawie Cel i Handlu - GATT, a także Układ Ogólny w sprawne Handlu Usługami - GATS. Jego celem jest stopniowa liberalizacja handlu usługami. Układ GATS obejmuje wszystkie usługi będące przedmiotem międzynarodowego handlu, z dwoma wyjątkami: usług świadczonych w wykonaniu funkcji władczych oraz w ramach usług transportu lotniczego - prawa ruchu lotniczego i wszystkie usługi bezpośrednio związane z prawami ruchu lotniczego. GATS definiuje także cztery sposoby, poprzez które usługi mogą być przedmiotem handlu, znane jako sposoby świadczenia:

•    usługi świadczone z jednego kraju do drugiego (np. międzynarodowe rozmowy telefoniczne), sposób oficjalnie określany jako świadczenie transgraniczne,

•    konsumenci z jednego kraju korzystający z usługi w innym kraju (np. turystyka), sposób oficjalnie określany jako konsumpcja za granicą,

» firma z jednego kraju zakładająca oddziały lub filie w celu świadczenia usług w innym kraju (np. bank z jednego kraju zakłada działalność w innym kraju), sposób oficjalnie określany jako obecność handlowa,

•    osoby przemieszczające się ze swojego kraju w celu świadczenia usług w' innym kraju (np. aktorka lub robotnik budowlany), sposób oficjalnie określany jako przemieszczanie się osób fizycznych.

Mechanizm liberalizacji wymiany międzynarodowej usług w GATS jest wyposażony w' następujące instrumenty:

•    klauzulę najwyższego uprzywilejowania - generalne zobowiązanie mające zastosowanie do wszystkich sposobów dotyczących handlu usługami; klauzula najwyższego uprzywilejowania wymaga, by każdy sygnatariusz porozumienia - bezpośrednio oraz bezwarunkowo - zobowiązał się zaoferowane usługi lub dostawców usług, któregoś spośród uczestników porozumienia, traktować nie mniej korzystnie niż usługi oraz dostawców z każdego innego kraju; klauzula najwyższego uprzywilejowania warunkuje, że sygnatariusze nie przyzwalają na narzucanie sposobów dyskryminujących wzajemne zagraniczne usługi lub dostawców usług dopóki, dopóty nie mają zastosowania określone sposoby restrykcji dostępu do rynków' lub układy narodowe;

•    zobowiązania specyficzne, odnoszące się do dostępu do rynku oraz krajowych porozumień, mają zastosowanie tylko do usług, które są zawarte w załącznikach uczestników' umowy, oraz do podmiotów, w^; stosunku do których wymienia się jakiekolwiek kwalifikacje lub warunki.

Pomimo postanowień układu każde państwo będące stroną układu musi przestrzegać postanowień dotyczących zapewnienia przejrzystości regulacji sfery usług w swoim obszarze, zapewnić dostęp do krajowych procedur rozstrzygania sporów, w tym w szczególności do procedur odwoławczych w odniesieniu do decyzji administracyjnych i nie zwiększania ograniczeń w dostępie do rynku.

1

Tu: WTO - Worki Trade Organization (Światowa Organizacja Handlu), organizacja zajmująca się liberalizacją i regulacją światowego handlu. Członkami WTO jest większość państw świata. W' pozostałej części pracy skrót WTO zarezerwowany jest dla Światowej Organizacji Turystyki. Od grudnia 2005 roku jest stosowany skrót UN WTO - United Nations World Tourism Organization (Światowa Organizacja Turystyki Organizacji Narodów Zjednoczonych).