ET3

7.2. Istota produktu turystycznego i jego komponenty 113

urbanizacji, walory widokowe krajobrazu, warunki do uprawiania czynnego wypoczynku, korzystne warunki bioklimatyczne oraz właściwości lecznicze wód i klimatu. Do grupy walorów wypoczynkowych zalicza się:

•    tereny o rekreacyjnych zasobach środowiska,

•    aglomeracje miejskie będące jednocześnie znaczącymi ośrodkami życia kulturalnego,

•    miejscowości będące centrami rozrywkowo-wypoczynkowymi,

•    miejscowości uzdrowiskowe.

Walory krajoznawcze obejmują obiekty materialne lub przejawy kultury duchowej będące przedmiotem zainteresowań poznawczych turystów. Wśród walorów krajoznawczych można wyróżnić walory przyrodnicze i antropogeniczne.

Walory przyrodnicze obejmują trzy grupy obiektów wydzielonych ze względu na udział człowieka w ich powstaniu. Do walorów przyrodniczych powstałych bez ingerencji człowieka zalicza się: osobliwości fauny i flory, skałki, wąwozy, doliny, wodospady, jaskinie, groty i inne obiekty geologiczne. Następną grupę walorów przyrodniczych stanowią obiekty stworzone przez człowieka: parki, zabytkowe muzea, ogrody botaniczne i zoologiczne. W grupie trzeciej, gdzie ingerencja człowieka występuje w stopniu minimalnym i nie wpływa na charakter i znaczenie waloru, znajdują się: punkty widokowe, parki narodowe i krajobrazowe.

Do walorów antropogenicznych (kulturowych) zalicza się natomiast obiekty materialne oraz elementy ściśle związane z życiem, pracą, działalnością człowieka i wytworzone przez niego. Należą do nich: muzea i rezerwaty archeologiczne, skanseny, ośrodki twórczości ludowej, muzea sztuki i zbiory artystyczne, muzea biograficzne, miejsca i muzea martyrologii, współczesne imprezy kulturalne oraz miejsca pielgrzymkowe²⁸.

Walory specjalistyczne, które umożliwiają uprawianie różnych rodzajów turystyki specjalistycznej, stanowią określone cechy środowiska przyrodniczego, którymi nie jest zainteresowany masowy ruch turystyczny, a jedynie określone, mniej liczne grupy społeczne. Korzystanie z tych walorów wymaga specjalnych umiejętności technicznych, odpowiedniego przygotowania sprawnościowego i teoretycznego, często potwierdzonych odpowiednim dokumentem kwalifikacji formalnych. Do specjalistycznych form turystyki zalicza się: kajakarstwo, żeglarstwo, wędkarstwo, narciarstwo, myślistwo, jeździectwo, taternictwo, nurkowanie i speleologię.

Walory turystyczne dzięki swej różnorodności, a często także dzięki swojemu unikatowemu charakterowi umożliwiają przeżywanie wrażeń estetycznych, uaktywniają sferę przeżyć psychicznych, są elementem kształcenia, rozbudzania zainteresowań, kształtowania świadomości oraz mogą tworzyć otoczenie sprzyjające dobrym warunkom odpoczynku i regeneracji sił.

Podstawowe dobra turystyczne są główną siłą przyciągającą turystów, a także nadają kierunek ruchowi turystycznemu i kształtują jego strukturę czasowo-przestrzenną. Jednak aby ruch ten mógł zaistnieć, konieczne są działania mające na celu ochronę i przystosowanie walorów turystycznych na jego potrzeby, czemu służą komplementarne

²⁸ T. Lijewski, B. Mikułowski, J. Wyrzykowski, Geografia..., op. cit., s. 111.