7.2. Istota produktu turystycznego i jego komponenty 107
Istotę produktu turystycznego nie jest łatwo jednoznacznie zdefiniować. Produkt turystyczny jest zbiorem dóbr i usług, z których turyści korzystają, i które są dla nich szczególnym przedmiotem zainteresowania. Ze względu na znaczącą trudność rozdzielenia dóbr i usług turystycznych od tych, które nimi nie są, celowe jest dokonanie ich rozróżnienia na:
• dobra i usługi, dla których czynnikiem popytotwórczym jest wyłącznie turystyka (przejazdy, noclegi, usługi przewodnickie),
• dobra i usługi, których zakup występuje w związku z uprawianiem turystyki, ale które są pewną substytucją konsumpcji w innych okresach i w innym miejscu (odzież, gastronomia),
• dobra i usługi, które zaspokajają te same potrzeby występujące zarówno u turystów, jak i osób niebędących turystami (usługi łączności, bankowe, ubezpieczeniowe, ochrony zdrowia)10.
Z punktu widzenia potencjalnego turysty rozważającego możliwość podróży przez produkt turystyczny można rozumieć dostępny na rynku pakiet materialnych i niematerialnych składników umożliwiających realizację celu wyjazdu turystycznego". V.T.C. Middleton wyróżnia pięć głównych składników produktu turystycznego. Są nimi:
1) atrakcje i środowisko miejsca docelowego,
2) infrastruktura i usługi miejsca docelowego,
3) dostępność miejsca docelowego,
4) wizerunek miejsca docelowego,
5) cena12.
Atrakcje i środowisko miejsca docelowego to wszystkie walory turystyczne występujące w stanie naturalnym lub przystosowane do użytkowania przez turystów, które mogą być przedmiotem ich zainteresowania. Są to:
• walory naturalne - krajobraz i klimat, plaża i morze, wulkany, parki i ogrody, góry, jeziora, rzeki,
• atrakcje historyczne i kulturalne, będące dziełem człowieka - obiekty budowlane i zabytki architektoniczne, muzea, wykopaliska archeologiczne, muzyka i sztuka, obyczaje, tradycje, folklor i rzemiosło ludowe, imprezy artystyczne,
• urządzenia sportowe - centra rekreacyjne, ośrodki żeglarskie, lodowiska, pola golfowe, stoki narciarskie, korty tenisowe, baseny kąpielowe,
• placówki (obiekty) rozrywki - kina, nocne kluby, tory wyścigowe, parki rozrywki, tereny wystawowe,
• transport i przejazdy - koleje parowe, gondole, balony, przejażdżki wielbłądem, kolejki linowe,
10 G. Gołembski, Rynek turystyczny w Polsce, Instytut Handlu Wewnętrznego i Usług, Warszawa 1979, s. 26.
11 Kompendium wiedzy o turystyce, op. cit., s. 67.
11 V.T.C. Middleton, Marketing w..., op. cit., s. 89.