ET7

6.2. Cechy popytu turystycznego 87

•    komplcmentarność psychiczną, oznaczającą współzależność dóbr lub usług wzajemnie się wzmacniających lub osłabiających w skutkach (np. posiłek w restauracji przy akompaniamencie zespołu muzycznego, kawa i ciastko).

Można również wyróżnić komplementarność:

•    zewnętrzną (turystyka a inne sektory gospodarki - transport, telekomunikacja, rolnictwo, przemysł, finanse, ubezpieczenia itd.),

•    pośrednią (między branżami turystyki - hotelarstwo, gastronomia, transport turystyczny, biura podróży, czego wyrazem jest impreza turystyczna),

•    wewnętrzną (wewnątrz branży turystycznej - np. w hotelarstwie nocleg ze śniadaniem, w biurze podróży nocleg z przejazdem, w przewozach turystycznych przejazd z opieką pilota wycieczek).

Substytucja polega na wzajemnej zastępowalności dóbr i usług i występuje wtedy, kiedy wzrost ceny dobra lub usługi y powoduje wzrost popytu na dobro lub usługę x. Dobra lub usługi turystyczne mogą być również wzajemnie niezależne - wzrost lub spadek jednego dobra lub usługi nie pociąga za sobą zmiany popytu na inne dobro lub usługę. Można wyróżnić trzy rodzaje związków substytucyjnych:

•    substytucja różnych dóbr i usług w zaspokojeniu jednej potrzeby, czyli klasyczna substytucja (np. potrzebę przemieszczania się zaspokajają różne środki transportu, potrzebę noclegu - różne rodzaje obiektów noclegowych),

•    substytucja różnych potrzeb zaspokajanych przez jedno dobro lub usługę (np. wizyta w muzeum zaspokaja potrzeby poznawcze, edukacyjne, estetyczne, kulturalne bądź towarzyskie),

•    powszechna substytucja dóbr i usług w warunkach niewystarczalności dochodów nabywców, powodujących konieczność wyboru jednych kosztem drugich (np. podjęta decyzja wyjazdu turystycznego kosztem kupna komputera czy mebli).

Substytucyjność popytu na dobra i usługi turystyczne można również, podobnie jak komplementarność, podzielić na:

•    zewnętrzną (turystyka a inne sektory gospodarki - ma miejsce wtedy, kiedy popyt turystyczny zanika, a związane z nim wydatki przeznaczane są na inne cele - występuje ona zawsze przy niedostatecznie rozwiniętej podaży turystycznej),

•    pośrednią (między branżami turystyki - zachodzi w bardzo ograniczonym zakresie, np. turysta może sam łączyć poszczególne usługi cząstkowe w pakiet lub kupić gotowy pakiet w biurze podróży),

•    wewnętrzną (wewnątrz branży turystycznej - sprowadza się do przemieszczania popytu turystycznego w kierunku produktu o wyższej lub niższej cenie, standardzie, a zatem produktu zróżnicowanego pod względem składu wewnętrznego).

Popyt turystyczny występuje w formie konglomeratu potrzeb i pragnień pojawiających się w związku z ruchem turystycznym. Można zatem mówić o kompleksowości popytu turystycznego. Sama różnorodność potrzeb nie wyjaśnia dostatecznie charakteru popytu turystycznego, ważny jest bowiem ich wzajemny związek polegający na tym, że wraz z pojawieniem się jednej potrzeby pojawia się następna, która determinuje istnienie kolejnej. Pełne zaspokojenie popytu zgłaszanego przez turystów wymaga