ET3

4.S. Czynniki produkcji w gospodarce turystycznej 63

Istnieją jednak pewne rodzaje działalności związane lokalizacyjnie z odbiorcami, dla których walory popytu mają duże, a czasem nawet decydujące znaczenie. Tak dzieje się w przypadku obiektów usługowych, przy lokalizacji których podstawową rolę odgrywają walory popytu. Umiejscowienie placówek obsługi ruchu turystycznego, biur podróży, restauracji, a także obiektów' paraturystycznych - placówek handlowych, usług bytowych - zależy przede wszystkim od rozmieszczenia odbiorców. Dlatego najbardziej typowym kryterium lokalizacyjnym podmiotów gospodarki turystycznej jest bliskości strumienia popytu, czyli inaczej lokalizacja o nastawieniu rynkowym. Nieco odmiennie, niż w przypadku wymienionych form działalności przedsiębiorstw turystycznych, przedstawia się lokalizacja obiektów noclegowych turystycznych i tzw. atrakcji miejsca docelowego. W tym przypadku kryterium branym pod uw'agę jest także nastawienie popytowe (rynkowa), ale wynikające nie tylko w' momencie identyfikacji potrzeby i zamówienia usługi turystycznej, ale głównie z punktu wadzenia położenia w stosunku do miejsc konsumpcji turystycznej, tj. bezpośredniej bliskości walorów turystycznych. Oznacza to, że obiekty noclegowe turystyki i inne usługi towarzyszące zlokalizowane są w miejscach atrakcyjnych turystycznie, zarówno w centrach dużych aglomeracji miejskich, jak i oddalonych od tych centrów obszarach peryferyjnych o ukształtowanej funkcji turystycznej.

Uzupełniającym kryterium lokalizacyjnym w turystyce jest nastawienie o charakterze komunikacyjnym, tj. wynikające z bezpośredniej bliskości i jednocześnie możliwości korzystania z sieci komunikacyjnej poszczególnych gałęzi transportu. Generalnie wszystkie formy działalności usługowej w turystyce wymagają odpowiedniego zlokalizowania w stosunku do sieci transportu drogowego lub innych środków transportu. Ponadto pod uwagę należy wziąć możliwość skorzystania z miejsc parkingowych oraz korzystania z usług węzłów' transportowych (dworców, portów itp.). Lokalizacja skierowana na transport jest istotnym czynnikiem decyzji lokalizacyjnych niektórych obiektów noclegowych turystyki (hotele przy portach lotniczych), gastronomii (wzdłuż szlaków komunikacyjnych), informacji turystycznej (na szlakach turystycznych).

Kapitał jest kolejnym czynnikiem produkcji usług, obok pracy i ziemi. Termin ten oznacza dobra zaangażowane w proces świadczenia usług turystycznych.

Za kapitał uznaje się niekiedy wyłącznie dobra rzeczowe, gdyż pomimo dokonywanej w gospodarce wymiany pieniądza na tow'ar pieniądz nie jest zaangażowany bezpośrednio w procesy produkcyjne. W innym ujęciu do kapitału zalicza się także środki pieniężne, gdyż warunkują one wykorzystanie dóbr rzeczowych i dzięki nim dochodzi do procesów' produkcyjnych. Kapitał przedsiębiorstw świadczących usługi obejmuje głównie takie składniki, jak:

•    lokale do działalności (podstawowej i pomocniczej),

•    maszyny i urządzenia,

•    środki transportu,

•    dostęp do źródeł energii (elektrycznej, cieplnej) i wody,

•    wyposażenie w' narzędzia, materiały i części zamienne.

Wymienione czynniki w sposób bezpośredni warunkują zdolność przedsiębiorstwa do świadczenia usług. Ponadto niezbędna jest stała troska o utrzymanie tego potencjału w pełnej sprawności, a to wymaga niezbędnych nakładów na inwestycje i wdrażanie postępu technicznego.