filozofia24

TYiiimf świętego Tomasza z Akwinu, Andrea di Bonaiuto.

Zagadnienia epistemologiczne - poznanie za pomocą zmysłów i rozumu

V koncepcjach dotyczących poznania św. Tomasz przeciwstawiał się iluminizmowi św. Augustyna. W jego ujęciu poznanie miało charakter receptywny, to znaczy brały w nim udział przede wszystkim zmysły i dopiero uzyskane na tej drodze dane •opracowywane były przez rozum. Filozof dokonał rozróżnienia między zmysłami zewnętrznymi (sensus exteriores) a zmysłami wewnętrznymi (sensus interiores). Te pierwsze odpowiedzialne były za kontaktowanie się człowieka ze światem zewnętrznym, i należą do nich: dotyk, smak, węch, słuch, wzrok. Przedmioty materialne oddziałują na poszczególne zmysły i pozostawiają w nich swój ślad; wszystkie te wrażenia zmysłowe nastają następnie zebrane przez pierwszy ze zmysłów wewnętrznych, tzw. zmysł wspólny (sensus communis), i sprowadzone do obrazu zmysłowego (species smsibilis) przedmiotu jednostkowego, który jest przechowywany w wyobraźni (imaginatio), a udostępniany w pamięci (memoria). W tym momencie kończy się poznanie zmysłowe, a rozpoczyna--intelektualne. Jedna z władz duszy, intelekt czynny (intelectus agens), odziera obrazy zmysłowe z’ ich materialności, wydobywa z nich to, co ogólne, i tworzy intelektualne formy poznawcze (species intelligibilis), które z kolei rozpoznawane są przez intelekt możnościowy (intellectus possibilis). W konsekwencji abstrahowania pwvstają intelektualne formy wyrażone (species expressae), czyli pojęcia (yerba mentis). tah^- ten proces poznawczy sprawia wrażenie dość zawiłego, ale w całej tej koncepcji chodziło o to, by ukazać, w jaki sposób dokonuje się przejście od poznania zmysłowego óo intelektualnego.

Zagadnienia etyczne i rodzaje prawa

i), co istnieje, czyli byt, ponieważ został stworzony przez Boga, jest - zdaniem św. Tomasza - dobry. Zło jest brakiem (privatio) dobra, nie pochodzi od Boga, a zatem ■k posiada swojego bytu. W tej sprawie Akwinata podążał drogą św. Augustyna. Dobro pojawia się wtedy, gdy dąży się do jakiegoś celu zgodnego z własną naturą, czyli siotą. Cel dążeń człowieka to szczęście, czyli prawdziwe poznanie Boga. Warunkiem sczęścia było także utrzymanie równowagi między tym, co cielesne, a tym, co duchowe; zadanie możliwe do osiągnięcia tylko wtedy, gdy człowiek postępował zgodnie z zaleceniami swego rozumu.

Św. Tomasz wyróżniał tzw. cnoty teologiczne, które człowiek mógł osiągnąć tylko jfizięki łasce i w życiu ukierunkowanym na Boga, były to: wiara, nadzieja i miłość, uraz cnoty kardynalne możliwe wtedy, gdy siły kierujące człowiekiem uaktywniają się właściwy sposób, rozum zostaje podporządkowany mądrości i roztropności, woła *-sprawiedliwości, popędliwość - męstwu, pożądliwość - umiarkowaniu.

Tak jak cnoty nadają porządek duchowemu życiu człowieka, tak też prawa odpowiadają za porządek i właściwe funkcjonowanie świata. Św. Tomasz wyróżnił prawo wieczne