filozofia egzamin4

drogą stopniowej abstrakcji, drogą wydzielania czynników ogólnych umysł 4q. chodzi do pojęć. Tu dopiero rozpoczyna się funkcja rozumu: na podstawie materia^ dostarczonego przez zmysły poznaje to, co jest w rzeczach ogólne, a przeto, mniemał Arystoteles, istotne. Wiedza rozumowa jest celem, natomiast wiedza zmysłom jest niezastąpionym początkiem i podstawą. W taki sposób Arystoteles oddawał rm mówi i zmysłom suum cuiąue i kompromisowo godził pretensje racjonalizmu i sensualizmu. Głosząc, że tylko rozum umie wydobyć z doświadczenia to, co istotne, Arystoteles staj na stanowisku racjonalizmu; ale racjonalizm jego był związany z genetyczny^ empiryzmem. Filozofia jego stanowiła, w porównaniu z Platonem, znaczne wzmożenie czynnika empirycznego.

I nikt nie kładł silniej od Arystotelesa nacisku na fakt, że poznanie ma charakter bierny; wszelka władza umysłu, jeśli ma poznawać przedmioty zewnętrzne, musi byt recepty wna, czyli poddawać się działaniu tych przedmiotów. Dotyczy to również i rozumu z tą tylko różnicą, że ten styka się z przedmiotami pośrednio, poprzez obrazy dostarczane mu przez zmysły.

Arystoteles, kładąc nacisk na empiryczną podstawę poznania, stawał w opozycji przeciwko jego rzekomym czynnikom wrodzonym, ale bardziej jeszcze przeciwko czyn. ni kom mistycznym. Żadne wieszcze natchnienie nie może zastąpić doświadczę, nia. W przeciwieństwie do Platona, który widział bezsilność rozumu wobec ostatecznych zagadnień, Arystoteles ufał rozumowi, a nawet i zmysłom; stał na stanowisku ufności wobec przyrodzonych władz umysłu. Wedle Arystotelesa dowody nie mog biec w nieskończoność, lecz muszą istnieć pierwsze przesłanki; ten stan rzeczy dał on sposobność okazania ufności, jaką żywił wobec rozumu: uważał, że prawdy ogólne, u jakie rozum przystaje, godne są całkowitego zaufania i nie wymagają dowodu, a przeto mogą spełniać funkcję pierwszych przesłanek. Filozofia Arystotelesa opierała się więc na prawdach bez dowodu (ćfyieoa), była świadomie filozofią dogmatyczną. Jej zaufanie do rozumu pozwalało budować metafizykę, krytykę zaś poznania czyniło zbyteczną. Do systemu filozofii Arystotelesowskiej należy logika i psychologia poznania, one spełnia# w nim te zadania, które w innych systemach oddane są krytyce czy teorii poznania.

II. FILOZOFIA TEORETYCZNA. 1. Podział filozofii. Filozofia, pojmowani naówczas w najszerszym sensie jako „poznanie prawdy”, objęła w badaniach Arystotelesa zakres już tak wielki, że aktualna stała się sprawa jej podziału. Arystoteles dokonał podziału oddzieliwszy najpierw logikę jako dyscyplinę przygotowawczą, a następnie podzieliwszy filozofię na dwa wielkie działy: na teoretyczną i praktyczną. Dychotomię tę uzasadniał zarówno tym, że rozum posiada dwojaką funkcję (poznawanie zasad bytu j i zasad działania), jak i tym, że możemy wieść dwojaki tryb życia (życie badawcze, fik &£eogerixóę, i życie czynne, fłloę 7tqaxxix6ę\

W filozofii praktycznej wyróżniał dwa główne działy, etykę i politykę, który¹⁰ podporządkował dyscypliny podrzędne, jak retoryka, ekonomika i poetyka (choć niekiedy wymieniał poetykę jako dział oddzielny). Filozofię zaś teoretyczną dzielił trycho tomicznie na fizykę, matematykę i pierwszą filozofię. Podstawą tego podziału był stopień abstrakcji, najmniejszy w fizyce, większy w matematyce (którą pojmow^ szeroko, gdyż oprócz arytmetyki i geometrii zaliczał tu szereg nauk, które z tych dwód czerpią swe zasady, jak muzyka, optyka, czyli perspektywa, astronomia i mechanika*

Istnieje ona za prz' bytu, wsze ogólniejszą i ściślejsz; wicie, któi prawdziwy innych, ba

2.    Sub ukutego | rzeczy. V jako zespc

(Od MOTYft

kwanty i fiefitjxóra. jące bytu alizmem.

Wynik byt sam-

3.    Foi stancjach określone definicji, wchodzą, warte jesi niej i i cc rzeczami

Własr stałe mai jej składn tak nazyi niła je m szczególn

I w pt u niego t< wane, nie czy marni oiowaną. czywiście nieokreś

Aiysto dawne: ja wania — Pomysłów logicznej ;

10