filozofia egzamin3

tu prwłłrml • czas, w którym to pojlJądzśo aprioryim połąc/yl ^ z rzitomenarizmem: poaiewat przewrzert i c««k M subiektywne, wi«c iwiai przeMruatA ,£MW>wy mote bytf jedynie zjawiskiem. •*» k* **» *S«^f>' ° św*«?cte pr/esirzcnnym i czai*, ars nąę b>v* nsarak tm od doświadczenia, powszechne i konieczna.

Czy by# to    nowy? TasAc ■ n»e. Ni«. bo wszak Jo* o<J Platona mcfafUycy uwi^

fM >T pe/estr/enny e czasowy n zjawfskowy i nierealny. 'Tak. bo zjawiskowości śui«_fa Kant dowodził w odrębny sposób, odwotujęc się do „form zmysfowoici" i do pownechny^ • lonirc rnj<~#» sędów matematyki.

Ta nowa teoria przestrzeni i czasu miafa dwie konsekwencje najogólniejsr^|^ ^

csM^a-

1.1 Poznanie zostało rozszczepione na* dwa czynniki, sunowiące jego formę i materię forma jest podstawę wiedry apriorycznej. Właściwe sobie formy posiada nawet i zm/. s/owość. Przeto a oma mote być podstawę wiedzy koniecznej i powszechnej. To byti mysi nowa, mdy± docęd zmysły były stałe pojmowane jako czysto rcceplywne 1 niezdoloedtr wyt norzenia wiedzy apriorycznej.

>ł Przestrzeli i czas zostały uznane z* formy subiektywne, ważne tylko dla zjaw«fc Ten subiektywizm i fenomenalizm stanowiły przewrót wobec naturalnego sposobi myślenia. Przestrzeń, stojęca przód oczami człowieka jako coś obiektywnego, do czep) sam nałeźy. została pojęta jako Jego wytwór; przedmiot zatartych sporów między mcuł). zyłuum okazał się tylko a>ubicietywn^ formę. Zjawiskowość przestrzeni i czasu pociągnęły aa sohę zjawiskowość całego świata zmysłowego, który Jest przestrzenny i czasowy. Feiu*. manałszm ten nie był intencję Kanta, ale był konsekwencję jego badań; pazyjy ję dła wytłumaczenia odrębnej natury wyobrażeń przestrzeni i czasu oraz dla uzasadnieiu mak mat) Ir i jako nauki er prśorr.

2. Kategork. (Analityka r ranscendentalna). Przestrzeń a czas nie są jedynym apriorycznymi caynnikami naszej wiedzy. Nie tylJco bowiem zmysłowość, ale równ** i rozsądek ma swe formy aprioryczne. Tamte były ujawni one przez transcendentalną Analizę matematyki, te znów przez takęź analizę przyrodoznawstwa. Tamte stanowiły przedmiot transcendentalnej estetyki, te zaś transcendentalnej Analityki.

Oda ustalenia udziału rozsądku w tworzeniu wiedzy Kant odróżnił dwa rodzaje sądów; »ądy postrzegawcze IKrózarAwj/ngJtrr/rZ/rj i doświadczalne { Er/ahrungarurteUr). ..Jest ni c^pło“ jest przykładem sądu postrzegawczego, a „Słońce grzeje" — sądu doświadczalnego Pierwszy sąd aj dotyczy wyłącznie podmiotu, orzeka tylko o jego stanie, a nie o przedmio-r-ach. ój jest wyłącznie oparty na zeznaniu zmysłów. Sąd drugi oj wykracza poza poó miot do przed miot u i na podstawie podmiotowego stanu orzeka o przedmiocie, wyk racz a poza dane zmysłów przy pomocy rozsądku. Oba. punkty są zwią. zmne ze sobą: sąd o przedmiocie występuje tylko, gdy działa rozsądek, który do wyobrażeń dołącza pojęcia : same bowiem zmysły nie rozdzielają czynników przedmiotowych i podmiotowych w posc/zeżen rach.

***** czym polega działanie rozsądku? Na wprowadzeniu do wyobrażeń jedności Zmysły bowiem — to było założenie Kanta — dają tylko różnorodność wyobrażeń, rot* i sądek zai zaspała wyobrażenia. „Połączenie nie leJty w przedmiotach i nie może być ujęte przez postrzeganie. Becz Jest Jedynie urządzeniem rozsądku, który sam nie jest nictya innym niż zdolnością łączenia er priori". ISlie same zmysły, ale i rozsądek jest w grze gd%, ⁿP- czując ciepło a widząc światło, przyjmujemy, iż pochodzą one od lego samego przed-

f TO

_ka ^ptiadmłW jest w to, w cnjo połciu totuje wpolwu tbłnototW,

wito¹"¹*' ^Roa'^(łe'^{t ,e}'P^|'^ł ^ a pomocy pojąć i przez sit Mo-4 wyobraltfi do prtedmlotów. ’ ¹ ■ *■' ■' "Jk w ff^¹' .rtudtnioiy są pewnym zespoleniem wyobrałeń, 11) zespolenie urno n« jett (j$-^;1    aktem myilącego podmiotu; ulem to, co zowiemy pRedmiotnn. nie

jt^udzifl® podmiotu myślącego: nie nu przedmiotów het aktów podmiotu. Ke ^ empirycznych, nawet najprostszych, w rodzaju .Słońce $rzeje".bezpojęt, yn»^ _riC2 (ozsądek. Podmiot jett warunkiem przedmiotu; pojęcia są ,'V^h; _dołwiadczenia.    I

,*W

_un)yjl posiada zdolność jednoczącą? Jest Ona odbiciem jednoici samego I Ó ^jjdomośó rzutuje swą jedność na zewnątrz i rozpierzchłe wyobrażenia jednoczy Wł’¹! ^przedmioty. Jedność, jaką odnajdujemy w przedmiotach, jest odbiciem jednofci ^ j Miedza o przedmiotach jest tedy możliwa tylko dzięki temu, iż posiadamy Jedność świadomości jest więc warunkiem przedmiotów; przez nią rozsądek

/*^ą jednoczącą funkcję. „Jedność świadomości jest tym, co stanowi o odnoszeniu if^l 5 ^ jo przedmiotu, a zatem o tym, że stają się one poznaniem", Jedność u jest ^tiem wszelkiego poznania, który nie tylko jest mi potrzebny do poznania przednio-Pgj^imusi podlegać wszelkie wyobrażenie, aby stać się dla mnie przedmiotem”, i^ . j ją te pojęcia, za pomocą których wyobrażenia zespalamy w przedmioty? ^! .ukim właśnie pojęciem jest pojęcie substancji; substaacyj nie postrzępmy, P^_iny tylko różnorodne własności, które umysł nasz łączy a sobą, traktując je jako rjjo jednej substancji. Na to zwracali już uwagę Locke, Berkeley i Hume. Tik suto * ^ ,„3 u pojęciem przyczynowości, jak to Hume wykazał. Ale takich pojęć jest wifttj; PL- zaś chodziło o zestawienie w komplecie form rozsądku, analogicznych do fonu ' (towościfczasu i przestrzeni). Te „formy rozsądku", zawarte w mm a priori i stanowiące HI wyobraźni przez rozsądek, Kant nazywał czystymi pojęciami raz-ui lub kategoriami¹. ' ’'

I i (ty jawienia wykazu kitegoryj odwołał się do logiki formalnej. Tan wykaz uki mi tif L* ,n?i bowiem taktuje o myśleniu; kiżde pojęcie jest orzeczeniem motimgo sądu, tyk więc 4 isKpri k tttdzgjów sądów. Oparł się tedy Kant na tradycyjnym w logice podmie iryto* tapioki, ilości i modalnołd, do którego dodał jeszcze podział wtdk simko; w przekonam g jednolitość systemu jest najcenniejszą gwarancją jego trafności doprowadził kałdy poddał j. neck członów i w ten sposób (nie bez sztuczności) doszedł do symetryczną tabłky dnmsttt gfpja sądów i dwunastu odpowiadających im kategorii;

I. Ilość sądów: Ogólne Szczegółowe Jednostkowe

\ Jakość:

Tńtdząct Meczące Nieskończone 4 Podatność: bobkmstyczne Asertorycac

Apodyktyczne

l Stosunek: Stanowcze Warunkowe Rozjemcze

Z Jakości: Realność Zaprzeczenie Ograniczenie

I. Kategorie ilości: Jedność Mnogość Wszystkośi

l Stosunku: Substancja Przyczyna WspóMi

i Modalnoict: MoźMć Istnienie Konieczność