Finanse p stwa Wypych2 063

wybrane instrumenty zarządzania finansami w przedsiębiorstwie

świadczonych usług wpływa na zmniejszenie poziomu ryzyka.

Kolejną grupą czynników oddziałujących na poziom ryzyka są przesłanki związane z samym przedsiębiorstwem. Można tu wyróżnić dwie podstawowe ich grupy, a mianowicie czynniki wpływające na ryzyko operacyjne oraz ryzyko finansowe.

Poziom ryzyka operacyjnego uzależniony jest między innymi od:

-    poziomu konkurencji i zagrożeń ze strony substytucyjnych wyrobów,

-    możliwości aktywnego oddziaływania na strukturę (w tym dywersyfikację produkcji) i skalę sprzedaży,

-    możliwości kształtowania kosztów i wpływania na ceny wyrobów,

-    sprawności i ciągłości zarządzania,

-    stopnia uzależnienia firmy od dostawców i odbiorców,

-    siły przetargowej w negocjacjach z kontrahentami,

-    siły i postawy organizacji pracowniczych.

Najogólniej można stwierdzić, że ryzyko operacyjne będzie tym mniejsze im możliwości kształtowania zjawisk gospodarczych zachodzących w firmie będą większe, a ich uzależnione od różnych uwarunkowań będzie mniejsze.

Ryzyko finansowe firmy determinowane jest głównie poprzez strukturę kapitałów (własne i obce) oraz płynność finansową krótko- i długoterminową. Wzrost udziałów kapitałów obcych zwykle zwiększa poziom ryzyka działalności gospodarczej. W takiej sytuacji przedsiębiorstwo staje się mniej atrakcyjnym partnerem instytucji finansowych (np. banków) co może utrudniać jego finansowanie. Należy wyraźnie podkreślić fakt, że zwiększenie wykorzystania kapitałów obcych może przynieść pozytywny efekt dźwigni finansowej, jednak zawsze idzie to w parze ze wzrostem ryzyka.

Istnieje wyraźny związek między poziomem ryzyka a wymaganą stopą zwrotu. Wzrost ryzyka może spowodować spadek zainteresowania danym przedsięwzięciem, co wynika powszechnej awersji inwestorów do podejmowania ryzyka. Formą przeciwdziałania tej negatywnej tendencji jest rekompensowanie podejmowania działalności o wyższym poziomie ryzyka poprzez wzrost stopy zwrotu.

Inwestorzy w swych decyzjach z reguły przedkładają niższe ryzyko nad wyższym oraz obecny dochód nad przyszłym. Stąd też w ich decy-

co

zjach i postawach można zaobserwować następujące prawidłowości:

-    z wyższym ryzykiem idą w parze oczekiwania większej korzyści,

-    wyższe ryzyko zwiększa możliwość poniesienia wyższych strat,

-    z punktu widzenia racjonalności decyzji za sytuację krańcową (graniczną) uważa się taką, w której prawdopodobieństwo uzyskania korzyści zrównuje się z prawdopodobieństwem poniesienia straty, czyli prawdopodobieństwo straty nie powinno przewyższyć prawdopodobieństwa korzyści.

Skutkiem wyżej przedstawionych prawidłowości jest fakt, że w przypadku występowania ryzyka inwestorzy oczekują stopy zwrotu zwiększonej o premię za podjęte ryzyko. Dlatego występuje wyraźna prawidłowość według, której wraz ze wzrostem ryzyka rośnie stopa zwrotu z zaangażowanych kapitałów. Punktem wyjścia do określenia skali premii za ryzyko jest stopa zwrotu związana z działalnością nie obarczoną ryzykiem. Przykładem takiej stopy zwrotu może być zwrot z kapitału zaangażowanego w krótkoterminowe obligacje Skarbu Państwa.

Potrzeba podejmowania racjonalnych decyzji gospodarczych wymaga ciągłego śledzenia i analizowania ryzyka. W praktyce brak jest jednoznacznych i bezspornych metod analizy poziomu ryzyka, dlatego częściej mówi się o relatywizowaniu ryzyka i stopy zwrotu. Dla potrzeb tego typu analiz stosowane są takie metody, jak: analiza SWOT, analiza wrażliwości, a także różne metody statystyczne.

Typowym ujęciem tego zagadnienia jest metoda stosowana w zarządzaniu portfelem inwestycyjnym. Bazuje ona na prawdopodobieństwie realizacji stopy zwrotu oraz jej dywersyfikacji. Rozważając przedsięwzięcie inwestor uwzględnia dwa podstawowe elementy: oczekiwaną stopę zwrotu oraz ryzyko przedsięwzięcia. We wspomnianej metodzie stopień ryzyka określa różnica między oczekiwaną stopą zwrotu a rzeczywiście osiągniętą. Stopa osiągnięta może być różna od oczekiwanej, gdyż warunki gospodarowania mogą kształtować się inaczej niż zakładał to inwestor.

Czynnik ryzyka powoduje, że stopa zwrotu ma charakter losowy, a rozkład jej prawdopodobieństwa może być charakteryzowany dwoma podstawowymi parametrami jakimi są średnia arytmetyczna oczekiwanej stopy zwrotu i odchylenie standardowe (ew. wariancja). Oczekiwaną stopę zwrotu można określić jako średnią ważoną z możliwych do osiągnięcia stóp zwrotu, gdzie wagami są prawdopodobieństwa wystąpienia danej stopy zwrotu. Ilustruje to następująca formuła: