Finanse p stwa Wypych4 155

2. Obowiązek sprawozdawczości finansowej w świetle przepisów prawnych

Sporządzanie sprawozdawczości finansowej przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą jest obligatoryjne. Do roku 1991 obowiązek sprawozdawczości i zasady sporządzania sprawozdań finansowych, podobnie jak zasady prowadzenia rachunkowości regulowane były przez system prawa w postaci rozporządzeń i zarządzeń Ministerstwa Finansów, a także Rady Ministrów. Tworzenie podstaw gospodarki rynkowej, otwartej na międzynarodową współpracę gospodarczą wymusiło radykalną zmianę w tym zakresie. Z dniem 1 stycznia 1991 r. weszło w życie rozporządzenie Ministra Finansów w sprawie zasad prowadzenia rachunkowości (Dz. U. z 1991 r., nr 10, poz. 35), które wraz z Kodeksem Handlowym z 1934 r. stały się podstawowymi przepisami regulującymi m.in. obowiązek i zasady sprawozdawczości finansowej w warunkach urynkowienia gospodarki polskiej zainicjowanego ustawą o działalności gospodarczej. Pod koniec 1991 roku ukazała się ustawa o badaniu i ogłaszaniu sprawozdań finansowych oraz o biegłych rewidentach i ich samorządzie (Dz. U. nr 111, poz. 480) a rok później zarządzenie nr 49 Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w sprawie obowiązków sprawozdawczych w zakresie statystyki finansów i środków trwałych. Przepisy te były corocznie nowelizowane. Dopiero ustawa z dnia 29 września 1994 r. (Dz. U. nr 121, poz. 591) obowiązująca od 1 stycznia 1995 r. doprowadziła do ważnych w skutkach zmian, których celem jest podporządkowanie polskiej rachunkowości oraz sprawozdawczości finansowej zasadom właściwym gospodarce rynkowej, uwzględniającym między innymi standardy międzynarodowe. W tym samym Dzienniku Ustaw opublikowana została ustawa z dnia 13 października o biegłych rewidentach i ich samorządzie nowelizująca analogiczną ustawę opublikowaną trzy lata wcześniej. Na mocy tych ustaw utraciły moc prawną niektóre przepisy dotyczące rachunkowości i sprawozdawczości finansowej zawarte między innymi w kodeksie handlowym (art. 244-242, 418-420, 422-426, 428), ustawie o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych (art. 20, ust.2), prawie bankowym (art. 48), ustawie o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych (art. 32. par. 3 i art. 95).

Zgodnie z ustawą o rachunkowości podmioty gospodarcze, niezależnie od formy organizacyjnej, prawnej i własnościowej, prowadzące księgi rachunkowe na zasadach ustalonych w ustawie zobowiązane są do sporządzania sprawozdawczości obejmującej bilans, rachunek zysków i strat oraz informację dodatkową według wzorów stanowiących załącznik do ustawy. Sprawozdawczość finansowa dla podmiotów, których coroczne sprawozdania finansowe podlegają badaniu przez biegłych rewidentów zawiera również sprawozdanie z przepływów środków pieniężnych. Sprawozdawczość finansowa obejmuje ponadto sprawozdanie z działalności podmiotu w roku obrotowym, jeśli obowiązek jego sporządzenia wynika z ustawy lub odrębnych przepisów. Wzory sprawozdań i regulacje dotyczące zasad ustalania wartości aktywów i pasywów oraz wyniku finansowego oparte zostały na zasadach obowiązujących w państwach Unii Europejskiej i są zgodne z Międzynarodowymi Standardami Rachunkowości, co sprzyja upodobnieniu polskiej sprawozdawczości finansowej do obowiązującej w krajach o rozwiniętej gospodarce rynkowej.

Poszczególne pozycje bilansu oraz rachunku zysków i strat są oznaczone literami, cyframi rzymskimi i cyframi arabskimi. Układ taki pozwala na ustalenie wartości poszczególnych pozycji oznaczonych cyframi rzymskimi poprzez sumowanie bardziej szczegółowych pozycji oznaczonych cyframi arabskimi a oznaczonych literami jako sumy pozycji, którym przypisane zostały cyfry rzymskie. Rozwiązanie takie pozwala na ujednoliconą prezentację sprawozdań finansowych sporządzanych przez podmioty gospodarcze w pełnej formie a publikowanych w formie uproszczonej i umożliwia sporządzanie sprawozdań uproszczonych przez podmioty prowadzące działalność gospodarczą na niewielką skalę. Jednocześnie szczegółowość sprawozdań może być zwiększana stosownie do potrzeb i wielkości przedsiębiorstwa. Wzory sprawozdań określone przez ustawę o rachunkowości przedstawiono w załącznikach 1-3.

Na podstawie wzorów sprawozdań określonych przez ustawę o rachunkowości i w oparciu o ustawę o statystyce państwowej (Dz. U. z 1989 r., nr 40, poz. 221) opracowywane są formularze sprawozdań finansowych obowiązujące przedsiębiorstwa. Publikowane są w formie zarządzeń Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Głównego Urzędu Statystycznego. Podstawowe roczne sprawozdania finansowe dla celów statystycznych obejmują:

- sprawozdanie F-01 o przychodach, kosztach i wyniku finansowym zawierające rachunek strat i zysków, wybrane pozycje z aktywów i pasywów, dane dotyczące nakładów inwestycyjnych, struktury kosz-