Ekonomika turystyki R Łazarek (167)

granicznych stanowiła niewidzialny eksport produktów rolnych. Hotelarstwo i gastronomia zakupiły za 3,74 mld szyi. produkty rolne dla wyżywienia gości zagranicznych. Z tej sumy 1,87 mld szyi. było czystym dochodem rolnictwa. Ten niewidzialny eksport produktów rolnych był nieco większy od eksportu „widzialnego”, którego wartość wynosiła 1,8 mld szyi.⁴⁰.

Badania prowadzone w Szwajcarii nad niewidzialnym eksportem dokonywanym „poprzez żołądki” cudzoziemców wykazały, że w 1959 r. konsumpcja artykułów spożywczych przez turystów zagranicznych w gastronomii przyhotelowej pozwoliła rolnictwu wyeksportować tą drogą 7,25 min kg mięsa, 1,24 min kg masła i 6 min kg owoców⁴¹.

Hotele, a zwłaszcza te wysokich kategorii, gdzie udział cudzoziemców jest znaczny, można traktować jako przedsiębiorstwa niewidzialnego eksportu usług i dóbr (noclegi, gastronomia, rozrywki, sprzedaż pamiątek i innych artykułów, inne usługi). Podobnie statki pasażerskie są również prawdziwymi kombinatami niewidzialnego eksportu w dziedzinie obsługi turystycznej (statek pasażerski jest typowym przykładem kompleksowej obsługi turystycznej: na jego pokładzie są świadczone usługi przewozowe, noclegowe, gastronomiczne, rozrywkowe).

Współczesna liberalizacja formalności granicznych, a zwłaszcza paszportowych, wizowych, celnych i dewizowych, w ramach wspólnot regionalnych i rejonów transgranicznych sprawia, iż intensywnie rozwijają się wyjazdy na zakupy, przede wszystkim między krajami sąsiadującymi ze sobą. Występuje to zwłaszcza wtedy, kiedy kupujący mogą wykorzystać różnice między cenami oraz w zakresie asortymentu i jakości towarów. W takiej sytuacji powstają szczególnie korzystne warunki do rozwoju krótkich wyjazdów i przyjazdów jednodniowych na zakupy dóbr i usług. W niektórych państwach przyjazdy jednodniowe mają niezwykle duże znaczenie gospodarcze. W wielu krajach, w tym w państwach członkowskich Unii Europejskiej, zachętą do dokonywania zakupów jest zwrot cudzoziemcom podatku VAT, który uiścili przy dokonaniu zakupu. Przyjazdy jednodniowe obejmują także przejazdy tranzytowe, z czym również wiążą się określone korzyści gospodarcze: nic tylko sprzedaż usług i dóbr, ale także opłaty drogowe czy nawet wysokie mandaty za naruszenie bardzo rygorystycznych przepisów drogowych (np. w Szwajcarii) zob. tab. 53.

Turysta zagraniczny konsumuje na miejscu lub zakupuje po cenach detalicznych, aby zabrać ze sobąjako pamiątki, szereg towarów, które skądinąd częściowo są również eksportowane w ramach zagranicznego obrotu towarowego, ale po cenach hurtowych, znacznie niższych od cen detalicznych. Ceny detaliczne turysta płaci w istocie w dewizach, za dewizy bowiem otrzymuje krajowe środki płatnicze, za które nabywa lub konsumuje te towary. Jednocześnie turysta zagraniczny płaci w dewizach za rozliczne usługi, które nie mogłyby być w ogóle przedmiotem

⁴⁰    W. Hohlhauser, H.Seidel; op. cit., s. 7 i 29-40.

⁴¹    P. Nanttermod: L 'hótellerie suise et le prix des revient des produits agrieoies, „Revue de 1’Hótel-lerie Internationale”, 1960, nr 2.

170