Foto0747

Zdaniem tego socjologa i metodologa, pod koniec XX wieku cztery fundamentalne, ontologiczne cechy świata społecznego uzyskały jakościowo nowy kształt. Są to: historyczność, podmiotowość, refieksyjność, globałność. Ich wykorzystanie w badaniach problemów bezpieczeństwa wydaje się nie tylko celowe, ale może nawet konieczne. Spróbujmy więc przybliżyć podstawowe założenia tego modelu.

Historyczność nakazuje pamiętać o tym, że społeczeństwo to nie statyczny obiekt, a toczący się ciągły proces, bez wyraźnego początku i bez przewidywalnego końca. Dlatego każdy aktualny stan społeczeństwa, także stan bezpieczeństwa, powinien być traktowany jako przejściowa faza, zawierająca w sobie dziedzictwo przeszłości, ale i zalążek przyszłości. Zdaniem P. Sztompki czas ujawnia się w tym procesie jako konstytutywna, ontologiczna cecha świata społecznego. Stąd wynika potrzeba lokalizacji każdego zjawiska w czasie. Także w badaniach dotyczących problemów bezpieczeństwa czynnik czasu i podejście procesualne powinny być jednym z istotnych założeń metodologicznych.

Historyczność oznacza także, że zjawiska społeczne powinny być badane w konfiguracji zjawisk zewnętrznych. Pole relacyjne wyznacza wtedy istotne cechy tego zjawiska. Refleksja ta wydaje się szczególnie użyteczna w odniesieniu do zjawiska bezpieczeństwa, zresztą nie tylko w jego wymiarze międzynarodowym, jeśli o bezpieczeństwie będziemy myśleć w sposób systemowy³,

Drugą niezbywalną cechą rzeczywistości społecznej, uwzględnianą także przy badaniach problemów bezpieczeństwa, jest podmiotowość. Oznacza ona, że każde zjawisko społeczne jest efektem działań ludzkich. Dlatego jego n. czyli zjawiska - kształt i charakter zależą istotnie od ludzkich decyzji i wyborów, ale także od ich potrzeb, a nawet ludzkich zachcianek. Powoduje to, że układ zdarzeń, zjawisk i procesów społecznych nie przebiega nigdy w z góry ustalonym, kierunku, nie zmierza do wyraźnie wyznaczonego cełu. Procesy te mają charakter płynny i otwarty.. Ty® właśnie, częściowym indeterminizoiein piecesów społecznych, nauki społeczne różnią się od nauk o. przyrodzie. W wieku XX i na początku XXi wieku Uwiadomiono sobie wy wźożąp, że zmiany społeczne przebiegają inaczej, niż: wydawało się to> XtX wieku, kiedy przyjmowane linearną wizję postępu; czy kierunkowego' rozwoje Refleksję te są także podatne w odriastewtodO'Olewania ii wyjjaśmo/wa ziąwisk bezpieczeńr-ich ślad pojawią się n& wiełu kulkach iwłwąjśzet; książkh fftsyjimńaę założenie e>    podkreślą ołbezy-'-

imą rolę swto&tnoscii    jąke> wyznacznika- <jąw*s& ii procesów-.

4vwac* om uwagę ną ż<f śHuto&mesć tr httilunto sftgjąsią czyumkatwi dtcydują-CjujfM] ę ;^t?5e0iegu tych fneoesow i-    ©tósge> ^ zdtetteftti tegs> SOCłk^tegą

’ i ^    'Gwałtu. WąiłjatMMŁ ¹

jsaawaałaifc4?*mnmił <uiL&uwagę 'inni    X. 'dłifr-- nauki społeczne nigdy nie osiągną standardu nauk przyrodniczych³⁴. Natomiast ich zbliżenie w badaniach problemów bezpieczeństwa wydaje się nie tylko możliwe, ale nawet konieczne (uzup. M.C.).

Czwartą cechą współczesności wywierającą wpływ na wszystkie sfery tycia i działalności człowieka, także na jego poziom bezpieczeństwa, jest globalizacja. Przynosi ona nieporównywalną z przeszłością skalę zależności i powiązań między różnymi podmiotami. Chodzi nie tylko o powiązania w sferze ekologicznej i zdrowotnej, ale także ekonomicznej, politycznej, militarnej, kulturowej, itd. Dlatego na przełomie XX i XXI wieku można już mówić o ludzkości Refleksja ta wydaje się szczególnie aktualna w obliczu coraz to nowych zagrożeń globalnych, ale także nowych szans pojawiających się we współczesnym świecie i dla współczesnego człowieka.

Potrzeba postrzegania zjawisk nie tylko w wymiarze państwowym, ale także w wymiarze regionalnym, kontynentalnym, a nawet globalnym wiąże się z jednej strony z naturalnym procesem otwierania się podmiotów i ich integracją (przykład UE), ale także uwarunkowany jest dynamicznym rozwojem techniki i technologii, szczególnie zaś technologii informacyjno-komunikacyjnych. W tym kontekście elementy czasu i przestrzeni nabierają innego niż kiedyś znaczenia, także w odniesieniu do badania problemów bezpieczeństwa.

Te cztery ontologiczne właściwości współczesnego świata - historyczność, podmiotowość, refieksyjność, globalność - narzucają konieczność zmiany perspektywy badawczej w naukach społecznych i sposobu ich uprawiania. „Ze Spencerowskiej metafory organicznej wizja systemu społecznego, samoregulującego się, trwałego, ustępuje wizji procesowej, obrazowi świata ciągłego, płynnego ruchu, nieustannego kształtowania się i przekształcania Wizja procesowa i zdarzeniowa narzuca konieczność zastosowania podejścia historycznego w każdym badaniu społeczeństwa obojętne, jaka podejmuje go dyscyplina. (...) Tradycyjna wywodząca się również z XIX wieku i metafory organicznej idea procesu kierunkowego zostąie zastąpiona ideą stawania się społeczeństwa przez nieustannyv konstrukcyjny wysiłek jednostek i zbiorowości Badane społeezett-sfiwą w procesie stawania się wy maga skupienia uwagi na działaniach i prawi-dfowościach społecznego konstruowania rzeczywistości Słowem, wymaga metody

Udaniem fc, Sztontpki niezbędno jjest rownteZ korzystać z metody hsp¹ ohtueutyczn^ i    afte także z anał&y kutowowęjk co wiąłe s»ę

4 t&ktRUfc, iż cetttfKatoyu¹ skbaAfc&t&tt społeczeństw okuząjją się wwozowa ii    a tatadycyjutt w«i$fa społteezsatetwei Jako zbiorowości kfcafówwaiftci

i ogsamitósoi&^j    <p¹ jjakfcfcś skjpwte i w

1

łk Sasami    ttók