Foto2476

70 I Podstawy zarządzania kryzysowego

P. Ricoeur wyróżnia pięć „regionalnych” znaczeń pojęcia kryzysu, a mianowicie⁵⁸:

*    medyczne (jako moment nagłego zwrotu, kiedy ujawnia się ukryta przy-czyna choroby i kiedy rozstrzyga się pomyślne lub niepomyślne jej zakończenie);

*    w płaszczyźnie rozwoju psychofizjologicznego (jako głębokie niedomaganie, zaburzenia fizyczne i zarazem psychiczne, związane z przej- i ściem od jednego okresu życia do drugiego);

*    w płaszczyźnie kosmopolitycznej (jako przejście od stanu heteronomii 1 [niedojrzałości] do stanu autonomii [dojrzałości]);

| w modelu epistemologicznym (jako brak możliwości dalszego włączę- I nia zasobu faktów, doświadczeń lub stwierdzeń w istniejącą syntezę wiedzy);

| ekonomiczne (jako załamanie się równowagi, krach, po którym następuje spadek produkcji, wymiany, zysków, płac, kursów giełdowych, mnożą się natomiast bankructwa, bezrobocie, przypadki samobójstw).

W potocznym obiegu słowo „kryzys” pełne jest pesymizmu. Wywołuje w świadomości jednostki, a także w świadomości społecznej skojarzeniąl negatywne (schyłek, rozkład, zanik, zmierzch, upadek, regres, cofanie siefl katastrofa, awaria, kataklizm, zagłada, koniec), co wpływa na kształtaB wanie się u ludzi postaw zachowawczych, skłania często do rezygnacji, j do poddania się bez walki, a jest to równoznaczne z wycofaniem się, 1 a nawet z paniczną ucieczką.

Termin „kryzys” pochodzi od:

* greckiego słowa hrisis mającego wiele różnych znaczeń. Oznacza: spór, I preferencje, oddzielanie, decydowanie się, wybór, zmaganie się, walkę, i w których konieczne jest działanie pod presją czasu, a także punkt 1 zwrotny, przełomowy, moment rozstrzygający, jakościową zmianę ukła- I du lub w układzie⁵⁹,

1 kryzys (erisis w języku angielskim) poszerza znaczenie o takie cechy, I jak nagłość, urazowość i subiektywne konsekwencje urazu w postaci I przeżyć negatywnych.

[w:] Zachowania organizacji wobec zjawisk kryzysowycii, op. cit., s. 25; Zarządza- I nie wartością firmy w dobie kryzysu, red. S. Kasiewicz, L. Pawłowicz, Warszawa I 2003,8.13.

⁵⁸ J. Dąbrowski, Zmiany strategiczne w teorii i praktyce zarządzania, Warszawa 2002- I 2003, s. 31.

¹³ Słownik wyrazów obcych PWN, Warszawa 1980,8.404; Z. Kral, A. Zablocka-Kluczka, I Istota zjawisk kryzysowych w organizacji, [w:] Zachowania organizacji wobec 1 | zjawisk kryzysowych, op. cit., s. 17.

W Słowniku języka polskiego oraz w Słowniku wyrazów obcych W. Kopalińskiego wymieniono następujące desygnaty pojęcia Joyzys”®⁰:

| przesilenie, okres przełomu, decydujących zmian, punkt zwrotny do zmiany na lepsze / gorsze, w odniesieniu do przeżyć, poglądów indywidualnych, do rozwoju kultury, nauki, wypadków politycznych itp.,

•    cierpienie z towarzyszącymi mu uczuciami lęku, strachu, zagrożenia, które przeżywamy w związku z trudną (tragiczną) sytuacją człowieka, ludzi, instytucji; najcięższy, przełomowy okres choroby,

•    źródłosłów terminu „kryzys” wskazuje, że w dosłownym znaczeniu kryzys należy interpretować jako moment, w którym coś się rozstrzyga, oddziela, decyduje. Jest to więc swoisty punkt zwrotny w przebiegu zdarzeń, punkt krytyczny, kluczowy moment czy zasadniczy zwrot akcji, po którym następuje zmiana⁸¹ lub w szerszym ujęciu - jako sytuacja decyzyjna, która prowadzi do punktu zwrotnego w rozwoju®. Pozostałe ważne konteksty interpretacyjne pojęcia kryzys to:

I definiowanie go jako „trudna sytuacja”, która bądź to istnieje w danym momencie, bądź też może dopiero wystąpić, niekorzystna dla kogoś lub czegoś, ciężka, negatywna sytuacja, która może być następstwem różnych okoliczności, anomalia zakłócająca normalny, codzienny przebieg spraw (znaczenie pejoratywne kryzysu);

•    pojmowanie go jako niestabilność, a właściwie to niestabilnej sytuacji, poprzedzającej nagłą, decydującą zmianę;

| sytuacja, w której istnieje zagrożenie dla podstawowych wartości, interesów oraz celów instytucji, a także grup społecznych. Dotyczy również sytuacji, w których zagrożone są prawa i swobody obywateli, ich życie i mienie;

I punkt zwrotny do zmiany na lepsze lub gorsze;

i chwila, gdy decyduje się, czy dana sprawa lub działanie będzie postępować dalej, ulegnie modyfikacji czy też zostanie zakończone;

•    stan cierpienia z towarzyszącymi uczuciami zagrożenia i lęku, przeżywanymi w związku z wyżej wymienionymi zdarzeniami®¹;

⁸⁰    Słownik języka polskiego PWN, Warszawa 1993, s. 362; W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych. Warszawa 1983, s. 236.

⁸¹    G. Nizard, Metamorfozy przedsiębiorstwa. Zarządzanie w zmiennym otoczeniu organizacji, Warszawa 1999, b. 18; B. Wawrzyniak, Odnawianie przedsiębiorstwa. Na spotkanie XXI wieku. Warszawa 1999, s. 10.

⁶² U. Krystek, Untemehmungskrisen. Beschriebung, Yermeidung und Bew&ltiguug Oberlebenskrisischer Prozesse in UrUemekmungen, Wiesbaden 1987, s. 3.

⁸³ M. Łuczak, Ryzyko i kryzys w zarządzaniu przedsiębiorstwem. Warszawa 2003, s. 115.