Ekonomika turystyki R Łazarek (62)

wartości użytkowej. Przykładem może być mikroklimat Nałęczowa, uznany powszechnie jako dobry dła chorych na serce. Popyt niefunkcjonalny wynika z oddziaływania efektów zewnętrznych na ocenę użyteczności produktu, czyli ocena ta może ulegać zmianie w zależności od zachowania się innych konsumentów.

Należy także zwrócić uwagę na relacje między popytem efektywnym, popytem zrealizowanym i popytem nic zaspokojonym.

Popyt efektywny wyraża zdolność nabywczą turystów do zakupu dóbr i usług. Popyt zrealizowany jest określony sumą wartości zakupionych przez turystów i jest równy popytowi efektywnemu tylko w razie zrównoważenia rynku turystycznego. W razie braku dostatecznej podaży występuje popyt nie zaspokojony, jako różnica między popytem efektywnym i zrealizowanym⁵². Ważną kwestiąjest skala popytu nie zaspokojonego: czy potencjalni turyści odstępują od udziału w turystyce, czy też godzą się na przesunięcie jego realizacji w czasie.

5.2. Reakcja popytu na dochód i ceny

Ekonomia uczy, że wraz ze wzrostem dochodów wzrasta popyt na większość dóbr, że struktura wydatków na różne dobra zależy od poziomu dochodów. Zależność tę mierzy się współczynnikami dochodowej elastyczności popytu. Jest to stosunek względnej zmiany rozmiarów popytu na określone dobro do względnej zmiany dochodu. Elastyczność dochodowa popytu zależy od rodzaju dobra. Dobra normalne, czyli takie, na które popyt wzrasta ze wzrostem dochodu, charakteryzują się dodatnią elastycznością dochodową popytu. Dobra niższego rzędu, czyli takie, na które popyt maleje przy wzroście dochodu, mają ujemną elastyczność dochodową. Dobra wyższego rzędu, luksusowe, mają elastyczność dochodową wyższą od jedności. Dobra pierwszej potrzeby mają elastyczność dochodową niższą od jedności. Kategoria dóbr pierwszej potrzeby, oprócz dóbr niższego rzędu, obejmuje także dobra normalne o elastyczności dochodowej w przedziale od 0 do 1. Dobra pierwszej potrzeby, będące dobrami normalnymi, zajmują miejsce pośrednie między dobrami niższego rzędu a dobrami luksusowymi⁵³.

Elastyczność dochodowa popytu na dobra turystyczne jest znacznie większa niż na większość innych dóbr konsumpcyjnych, jak żywność, odzież, mieszkanie itp.

Prowadzone swego czasu badanie zachowania się konsumentów we Francji potwierdziło, że współczynnik elastyczności dochodowej popytu na niektóre dobra i usługi turystyczne wahał się od 1,3 do 2,0, a w przypadku niektórych dóbr i usług przekraczał 2,0, co oznaczało bardzo silną elastyczność (komunikacja, zakup nowych środków komunikacyjnych, sport i kempingi, hotele, restauracje). Wśród dóbr, które nie były dobrami spożywczymi, największy współczynnik elastyczności do-

⁵² K. Naumowicz: Turystykas. 16.

⁵³ Por. D. Begg, S, Fisher, R. Dombusch: op. cit., s. 127-129.