FunkcjonowanieRynku R08$2 243

sposób ich uczestniczenia w procesach konkurencyjnych. Uczestnictwu w tych procesach oznacza, że działania sprzedawców na rynku podlegają oddziaływaniu funkcji, które spełnia konkurencja.

Konkurencji są przypisywane zazwyczaj następujące funkcje¹:

—    sterowanie podziałem oraz przepływem produktów' i usług w^redług kryterium preferencji nabywców, co sprzyja optymalizacji procesu zaspokajania ich potrzeb (funkcja sterow'nicza),

—    zapewnianie płynnego dostosowywania produktów i zdolności wytwórczych do zmieniającej się struktury popytu i techniki produkcji, co umożliwia oszczędności w sferze inwestycji (funkcja dostosowawcza),

—    sprzyjanie optymalnej alokacji zasobów, zapewniającej celowe ich wykorzystanie, stymulujące wzrost produkcji lub obniżkę kosztów' (funkcja alokacyjna),

—    zapewnianie podziału dochodów między podmiotami rynku według kryterium wydajności i efektywności, co oznacza, że procesy konkurencyjne łagodzą lub eliminują podział dochodów według kryterium siły ekonomicznej (funkcja regulacyjna),

—    przyspieszanie procesu w^?prow'adzania oraz upowszechniania innowacji i postępu techniczno-organizacyjnego (funkcja innowacyjna).

Jeżeli konkurencja spełnia wymienione funkcje, to żaden sprzedawca, będący uczestnikiem procesów konkurencyjnych, nie może się uchylić od udziału w sterowaniu podziałem i przepływem produktów' w'edług kryterium preferencji nabywców, racjonalnej alokacji zasobów lub podejmowania przedsięwzięć innowacyjnych. Konkurencja może spełniać poszczególne funkcje w zróżnicowanym stopniu. Zależy on przede wszystkim od stopnia rozwoju oraz stopnia sprawności istniejącego mechanizmu konkurencji. Im sprawniejszy jest ten mechanizm, tym lepiej wypełnia ona swoje funkcje. Mechanizm konkurencji oraz stopień jego sprawności decydują równocześnie o mniejszym lub większym udziale poszczególnych sprzedawców w wypełnianiu funkcji konkurencji.

2. Elementy mechanizmu konkurencji

Mechanizm konkurencji powstaje i rozwija się pod wpływem postępowania sprzedawców oraz ich konkurentów. Wyraża on dwustronne zależności przyczynowo-skutkowe, zachodzące między sprzedawcami a ich konkurentami. Zależności te ujawniają się w toku wzajemnego oddziaływania wymienionych podmiotów' rynku.

Udział sprzedawców w procesach konkurencji przejawia się w podejmowaniu przez nich mniej lub bardziej rozwiniętych przedsięwzięć. Mogą one polegać na obniżaniu poziomu ceny, podwyższaniu poziomu jakości i funkcjonalności produktu, wykorzystywaniu reklamy, zwiększaniu stopnia atrakcyjności procesu oferowania produktów za pomocą świadczenia dodatkowych usług itp. Wszystkie te przedsięwzięcia mogą być określone mianem akcji podejmowanych przez sprzedawców.

Akcje podejmowane przez sprzedawców są pierwotnym oraz podstawowym elementem (członem) każdego mechanizmu konkurencji. Za pomocą akcji sprzedawców są inicjowane procesy konkurencyjne na rynku. Jednakże same akcje podejmowane przez sprzedawców są wprawdzie koniecznym, lecz jedynie wstępnym warunkiem pojawienia się i rozwoju mechanizmu konkurencji na rynku.

Mechanizm konkurencji może się pojawiać i rozwijać na rynku dopiero wtedy, kiedy akcje podejmowane przez sprzedawców' (zmiany poziomu ceny, poziomu jakości produktów' itp.) wywołują reakcje ich konkurentów. Reakcje te są drugim, uzupełniającym elementem (członem) tego mechanizmu, kreującym zależności przyczynowo-skutkowe między sprzedawcami a ich konkurentami². Ten dwuczłonowy mechanizm konkurencji ilustruje rys. 79.

243

1

H. Berg, Wettbwerbspolitik. W: Yahlens Kompendium..., jw., s. 215.

2

Por. M. Gremminger, Beziehungen zwischen Wettbewerbern, Stuttgart 1995, s. 110. Jest oczywiste, że ten drugi element nie pojawia się w warunkach monopolu, a więc w warunkach braku konkurentów. Akcje podejmowane przez monopolistów są wyłącznie składnikiem procesów negocjacyjnych w ramach stosunków wymiany na rynku.