ekonomika (162)

10. Ceny usług transportowych

10. Ceny usług transportowych

10.1. Podstawy teorii cen w transporcie

Cena należy do ważnych i złożonych kategorii ekonomicznych. Cenę określa się Jako wartość wymienną towaru lub usługi wyrażoną w pieniądzu. Wartość ta Jest odzwierciedleniem pieniężnym społecznie niezbędnych nakładów pracy żywej i uprzedmiotowionej. Inna definicja mówi, że cena jest to ilość pieniędzy, za którą można nabyć lub sprzedać jednostkę towaru*". W rzeczywistości cena odchyla się od wartości w górę łub w dół, w zależności od relacji popytu i podaży na danym rynku cząstkowym, również w transporcie. Z reguły gdy występuje nadwyżka popytu nad podażą, cena jest wyższa od wartości usługi, natomiast w sytuacji nadpodaży usług transportowych cena schodzi poniżej ich wartości. Cena odbiega od wartości również wtedy, gdy jest ekonomicznym narzędziem zarządzania gospodarką przez państwo.

Ceny usług transportowych spełniają różnorodne funkcje makroekonomiczne i mikroekonomiczne. Wyróżnia się następujące funkcje ceny • informacyjna - poprzez cenę uczestnik rynku jest informowany o wartości wymiennej różnych usług transportowych; informacje o cenach wpływają na wielkość i strukturę popytu oraz znajdują odzwierciedlenie w strukturze produkcji usług; ceny te są podstawą podejmowania decyzji; decyzje producentów dotyczą przede wszystkim kierunków i rozmiarów produkcji oraz źródeł zaopatrzenia, natomiast decyzje konsumentów są związane z wyborem tych usług transportowych, które okażą się najkorzystniejsze pod względem stosunku ceny do jakości;

• stymulacyjną (bodźcową) - cena jest narzędziem pobudzającym producentów i konsumentów usług transportowych do określonego działania; wyższy poziom cen zwiększa opłacalność produkcji i skłania producentów do zwiększania jej rozmiarów i podnoszenia jakości usług, a u klientów trans-

⁰¹ Encyklopedia PWN, op. di.

⁴²³ E. Mendyk: Ekonomika op. aż, s. 179; Cm* (ekonomia). Encyklopedia Wikt pedla http://pl.wiki-pedia.orgóviJd'Cena_(ekonomia) z 17 OB 2005

gduje zmniejszenie konsumpcji, z kolei niższy poziom cen działa i¹⁰',, jniechęca producentów i powoduje ograniczanie wielkość pro-^ ^uluje wzrost popytu; wysokość cen ukierunkowuje popyt juM!' jy jałach gospodarki na te usługi transportowe, których ceny urno* ^ ' wytwarzanie produktów po najniższych kosztach;

## ‘ _ ceny kształtują strumień przychodów finansowych przedsię* ₍yjr _wsZyj||ue przedsiębiorstwa transportowe, które oferuję swoje ' _ry_nku, uzyskuję przychody ze sprzedaży pozwalające na zwrot /g^ych kosztów produkcji i uzyskanie określonego zysku; cena i ilość pśjjr^ych usług są czynnikami, które kształtuję wielkość dochodów ^Jjyorstwa,

> Bybucyjnę - ceny sę narzędziem podziału dóbr i usług oraz przesil* • ($, j^kodów od jednych grup społeanych do innych i do budżetu pa* państwo dokonuje podziału PKB poprzez obóężenie niektórych cen ^ L_m akcyzowym (np. paliwa) i określonymi stawkami podatku VAT '•    dotowanie pewnych gałęzi i rodzajów przewozów;,

f oważenia popytu i podaży - ceny mogę być wykorzystywane w celu 'Wracania równowagi na rynku; gdy popyt przewyższa podaż, wzrost wpłyń* na zrównoważenie rynku, natomiast w sytuacji odwrotnej do Jnoważenia rynku doprowadzi spadek cen. gińwić o dwóch mechanizmach tworzenia cen - rynkowym i adrnini-^„yin, dokonywanym przez państwo. W transporcie cenę wyznaczają licz-^Jnniki, wśród których najistotniejsze sę (rys. 10.1)*:

.kędy;

.czynniki rynkowe;

•    interwencjonizm państwowy (polityka transportowa);

•    czynniki społeczno-ekonomiczne.

{^wyznaczają obiektywne czynniki wewnętrzne i zewnętrzne, mające yjpt zarówno bezpośredni, jak i pośredni Podstawowym czynnikiem wew-„ędznym jest poziom kosztów własnych, założony pewien poziom zysku, a także przyjęta strategia rozwoju. Natomiast czynniki zewnętrzne sę wynikiem upływu otoczenia. Ustalanie cen umownych odbywa się przede wszystkim na podstawie kosztów i czynników rynkowych, natomiast na wysokość cen taryfo-*ych większy wpływ wywieraję czynniki społeczno-ekonomiczne i czynniki z dziedziny polityki transportowej.

Czynniki rynkowe wpływają na relacje popytu i podaży, których wynikiem ptcena akceptowalna dla obu stron. Przewaga podaży nad popytem na rynku importowym, czyli występowanie rynku użytkownika, wpływa na obniżanie a Podobny wptyw na ceny ma nasilona konkurencja, zwłaszcza przyjmująca

LTiAowslj, B. IresthJI, JC Lumsdcn, tę. dl., s. Z73.