ekonomika (198)

•    w czasach .dwunastki" (1906-1994) zaczęto silniej zwracać uwagę na harmonizację funkcjonowania wszystkich gałęzi transportu (doszły Hiszpania, Itortugalia i Grecja od 1981);

•    od czasu rozszerzenia Wspólnoty do .piętnastki" (1995-2004) nowym elementem stała się przyspieszona realizacja sieci transeuropejskich i rozwiązywanie problemów ekologicznych transportu (doszły Szwecja, Finlandia i Austria);

•    od maja 2004 roku. gdy dołączyło następne 10 krajów, w tym kraje Europy Środkowo-Wschodniej, w których poziom gospodarczy znacznie odbiega od unijnego, polityka transportowa Unii Europejskiej, z jednej strony, skupia się na rozwoju infrastruktury transportowej w tych krajach, a z drugiej strony — kładzie nacisk na wyrównywanie warunków konkurencji, korzystniejsze w nowych krajach członkowskich ze względu na niższe koszty świadczenia usług.

Dokumentami programowymi Wspólnoty, wyznaczającymi cele i zasady realizacji wspólnej polityki transportowej, były białe księgi publikowane na początku każdej dekady⁵”⁷:

•    Program działania w zakresie wspólnej polityki transportowej (1962);

•    Rozwój wspólnej polityki transportowej (1973);

•    Ku wspólnej polityce transportowej (1983);

•    Przyszły rozwój wspólnej polityki transportowej. Globalne podejście do systemu zrównoważonego przemieszczania (1992);

•    Europejska polityka transportowa do 2010 roku: czas na decyzję (2001).

W początkowym okresie dążono do likwidacji różnic w narodowych systemach transportowych, przełamania praktyk dyskryminacyjnych w zakresie taryf i warunków wykonywania przewozów oraz do zbliżenia warunków konkurencji międzygałęziowej. W Programie działania w zakresie wspólnej polityki transportowej z 1962 roku przyjęto, że podstawowym celem polityki transportowej jest stworzenie efektywnego systemu transportowego poprzez zapewnienie swobody konkurencji między przewoźnikami. W związku z realizacją tego programu rozpoczęto proces harmonizacji fiskalnej wobec transportu, zredukowano przypadki stosowania w transporcie obowiązku .służby publicznej", zniesiono też dotacje państwowe do przewozów ładunków oraz rozpoczęto ujednolicanie przepisów socjalnych (czas i warunki pracy).

W następnej białej księdze, zatytułowanej Rozwój wspólnej polityki transportowej, z 1973 roku, najważniejszym problemem były infrastrukturalne przedsięwzięcia inwestycyjne, rozszerzono także zakres gałęziowy wspólnej polityki transportowej o transport lotniczy i morski. Wszystko to wiązało się z przystąpieniem do Wspólnoty Danii, Wielkiej Brytanii i Irlandii, które były krajami

⁵⁰⁷ A- Koźlak: Harmonizacja.-op. dL. s. 152-153

od założycielskiej „szóstki". Zwrócono też uwagę na po-^m°nizaqi ustawodawstwa wszystkich krajów członkowskich.

/i to ^°^1ram'^e WtP^^nel polityce transportowej, opublikowanym w 1983 roku,

, °^łl? Pumami związanymi z poprawą efektywności i wydajności syste-m w transportowych, wyeliminowaniem wąskich gardeł w infrastrukturze, reglamentowaniem dostępu do rynku oraz ograniczeniem interwencji państwa.

We wrześniu 1982 roku Parlament Europejski zaskarżył do Trybunału Wspólnot władze Unii Europejskiej o niepodejmowanie działań zmierzających do realizacji wspólnej polityki. Przyczyną zaskarżenia było niedotrzymanie przez Radę Ministrów ustalonego w traktacie terminu liberalizacji świadczenia usług transportu międzynarodowego oraz zaniechanie prac nad określeniem zasad wykonywania przewozów wewnątrzkrajowych przez przewoźników z innego kraju członkowskiego. W maju 1985 roku Trybunał orzekł słuszność tych zarzutów, nakazując władzom EWG realizację polityki wspólnego rynku transportowego, opartego na zasadach konkurencji, wolnego od ograniczeń ilościowych".

Wiele kwestii transportowych zostało uwzględnionych w białej księdze Komisji Wspólnot z 1985 roku, zakładającej wprowadzenie po 31 grudnia 1992 „jednolitego rynku wewnętrznego'. W dokumencie tym postukiwano zniesienie po tej dacie wszelkich kontroli granicznych w obrębie Wspólnoty, z wyjątkiem przepisów dotyczących bezpieczeństwa przewozów. W załączniku był wykaz 300 propozycji różnych aktów prawnych rozłożonych w czasie do końca 1992 roku, dotyczących m.in. zwiększenia swobody świadczenia usług w transporcie lotniczym i kabotażu w transporcie samochodowym oraz wyeliminowania ograniczeń ilościowych w transporcie morskim, żegludze śródlądowej i międzynarodowych przewozach drogowych między krajami Wspólnoty"* Program Przyszły rozwój wspólnej polityki transportowej. Globalne podejście do systemu zrównoważonego przemieszczania, z 1992 roku, dużo uwagi poświęcał problemom ekologicznym transportu oraz poprawie bezpieczeństwa ruchu drogowego. Wskazywał też na potrzebę większego obciążenia transportu samochodowego kosztami wykorzystywanej infrastruktury i kosztami zewnętrznymi w celu wyrównania konkurencji między gałęziowe). Pb raz pierwszy zauważono potrzebę wielostronnego uregulowania stosunków transportowych z krajami trzecimi, na co wpływ miało podpisanie umów o stowarzyszeniu z niektórymi krajami z Europy środkowej i Wschodniej .

Lata 1995-1998 przyniosły kilka nowych dokumentów programowych polityki transportowej Wspólnoty. Tematyka tych dokumentów odnosiła się do za-

1

J Bumewtcz. K WojcwAdzka-Król, op. ciL, s. 13 "HąiU

*M Transport...,op.rit.,s.9