higiena13

110 Podstawy ekotoksykologii mogą być związane z dawką progową tych substancji i istnieje możliwość określenia poziomów nie wywołujących efektów toksycznych.

Badania naukowe zmierzają do wykrycia przyczyn transformacji nowotworowej oraz zbadania metabolizmu komórek nowotworowych, co pozwoliłoby na przeciwdziałanie i zwalczanie nowotworów oraz na zapobieganie i unikanie ekspozycji na potencjalne czynniki kancerogenne oddziałujące na człowieka oraz inne organizmy żywe. Również znalezienie związków chemicznych modyfikujących metabolizm kan-ccrogenów lub zmniejszających ich aktywność gcnotoksyczną w komórce stwarza perspektywy prewencji chorób nowotworowych.

Przedstawione w tym rozdziale zagadnienia nic są łatwe, gdyż dotyczą pogranicza wielu dyscyplin naukowych. Prezentowane poglądy są nieraz kontrowersyjne, a informacje niepełne. Kontrowersyjność wynika z faktu, że środowiskowe czynniki rakotwórcze sąz reguły mieszaniną wielu składników chemicznych o różnych, często przeciwstawnych działaniach. Poszczególne grupy kanccrogcnów są aktywowane w procesach biotransformacji w odmienny sposób, np. epoksydacja pierścieni węglowodorów aromatycznych i hydroksylacja amin. Nic znane są do tej pory wszystkie czynniki środowiskowe indukujące powstanie nowotworów. Ochronne działanie w stosunku do jednego kanccrogcnu może wzmagać aktywację innego. Czynniki blokujące działanie kanccrogcnów mogą mieć niekorzystne działanie uboczne, np. selen może powodować wzrost aktywności peroksydazy glutationowcj, co z kolei może powodować wzrost metabolicznej aktywacji 2-acetyloaminofluorcnu (2AAF).

Również obecna wiedza o mechanizmach działania inhibitorów mulagcnezy i kancerogenezy jest ciągle bardzo fragmentaryczna. Jednakże korzyści, jakich można spodziewać się po praktycznym zastosowaniu antymutagenów i antykanccrogcnów w profilaktyce, są przyczyną znacznego zainteresowania tymi związkami. Szczegółowe badania nad antymutagenami i antykanccrogcnami są konieczne, wiele z nich bowiem wykazuje wielostronne działania, nierzadko powodujące szkodliwe efekty uboczne. Praktyczne zastosowanie antymutagenów i antykanccrogcnów musi więc poprzedzić selekcja najbardziej bezpiecznych związków oraz opracowanie optymalnych warunków ich stosowania.

ROZDZIAŁ 5

WYBRANE SUBSTANCJE CHEMICZNE SKAŻAJĄCE ŚRODOWISKO OBSZARÓW ZURBANIZOWANYCH

5.1. WPROWADZENIE

Skażenie poszczególnych elementów środowiska takich jak powietrze, woda i gleba ujęto całościowo. Traktowanie ich oddzielnie jest sztuczne, ponieważ wszystkie te elementy są z sobą powiązane oraz wzajemnie na siebie oddziałują. Substancje chemiczne wyemitowane do atmosfery ostatecznie łączą się z deszczem, śniegiem lub z cząstkami pyłów miejskich, opadają na ziemię i stają się substancjami zanieczyszczającymi wodę i gleby. Z drugiej strony - lotne związki chemiczne, które dostały się jako zanieczyszczenia do jezior, rzek i zbiorników wodnych, po odparowaniu stają się substancjami zanieczyszczającymi powietrze.

Woda, gleba i powietrze - uważane za największe i najniezbędniejsze bogactwa ludzkości - podlegają ciągłej degradacji. My natomiast zbyt mało mówimy i jeszcze mniej wiemy o tysiącach różnych substancji chemicznych występujących w środowisku obszarów zurbanizowanych, które nagromadzone w nadmiarze mogą zniszczyć człowieka i całą biosferę.

5.2. POIJCHLOROWANE BIFENYLE (PC B_s)

PCB_S stanowi skrót powszechnie stosowanych na świccie związków polichloro-pochodnych bifenylu, które- jako ciecze niepalne o bardzo dobrych stabilnych właściwościach dielektrycznych i odporne chemicznie - w znacznych ilościach były produkowane w latach 1950-1970 i szeroko stosowane jako podstawowe komponenty cieczy izolacyjnych do napełniania transformatorów i kondensatorów, a także jako płyny hydrauliczne, dodatki do farb i lakierów, plastyfikatory do tworzyw sztucznych, środki kondcnsującc oraz impregnujące

Pod koniec lat sześćdziesiątych zaczęto w krajach wysoko rozwiniętych ograniczać stosowanie PCB_S z uwagi na stwierdzenie szkodliwego działania tych związków na środowisko naturalne i ryzyko zagrożenia zdrowia ludzkiego. Konsekwentnie prowadzone badania w latach siedemdziesiątych wykazały, że PCB_S należą do związków chemicznych praktycznie nic ulegających biodegradacji. Drogą łańcuchów tro-