IMAG0243 (4)

40 JĘZYK POLSKI LXXVII I

Problem przewagi składniowej jednego z dwóch konkurujących ze sobą w jakimś wyrażeniu wyrazów jest — okazuje się — problemem dosyć rozległym i na pewno wartym pełniejszego opracowania.

Dopisek Redakcji¹

Powyższe argumenty na rzecz zmiany obowiązującej zasady pisania wyrażeń przed pól godziną i po pół godzinie przedstawił prof. Bogusław Kreja na posiedzeniu Komisji Kultury Języka Komitetu Językoznawstwa PAN w dniu 20 maja 1996 r. Spotkały się one m.in. z następującymi kontrargumentami:

1.    Forma pól współtworzy potencjalnie wyrazy złożone w połączeniu z wszystkimi rzeczownikami (nie wyłączając nawet imion własnych). Konstrukcje takie zgodnie z zasadami ortografii piszemy łącznie bez względu na to, czy mają za sobą długą historię, czy też właśnie zostały doraźnie utworzone, a więc np. póldziecko i pólkom-puter. Tak więc nawet gdyby wyrazu półgodzina użył ktoś dziś po raz pierwszy, powinien napisać go łącznie. Wprawdzie struktury półgodzina i póldziecko nie są semantycznie identyczne (półgodzina to '0,5 godziny’, a póldziecko to 'niezupełnie dziecko’), ale w ortografii dla uproszczenia staramy się takich różnic nie uwzględniać.

2.    Jednym z kryteriów wyróżniania wyrazów w strumieniu dźwięków mowy jest możliwość wstawienia dodatkowego elementu w wątpliwym miejscu podziału. Kryterium to ujawnia też różnicę między strukturami po + pięciu+godzinach i po + pół+godzinie. Możemy powiedzieć np. bądź po + długich + pięciu + godzinach, bądź po + pięciu+długich + godzinach, ale tylko po+długiej+pól+godzinie (ewentualne po + pół + długiej+godzinie znaczy co innego).

3.    Jeżeli zdania typu Tymi upiornymi półgodzinami mieliśmy zatruty cały urlop są poprawne, to konstrukcja pól+godzina ma liczbę mnogą.

Po dyskusji Komisja uznała proponowaną przez prof. B. Kreję pisownię po pól godzinie i przed pól godziną za dopuszczalną oboczność wobec dotychczas i nadal obowiązującej pisowni: za pól godziny, ale po półgodzinie i przed półgodziną (tak też te wyrażenia nakazuje pisać Nowy słownik ortograficzny PWN pod red. Edwarda Polańskiego, Warszawa 1996).

PS. Wyraz półgodzina ma swoje hasło w opartym m.in. na współczesnych tekstach prasowych najnowszym słowniku języka polskiego pod red. Bogusława Dunaja.

1

Zob. też w tym numerze s. 78 Komunikaty Komisji Kultury Języka Komitetu Językoznawstwa PAN.